امام هادى عليه السّلام فرموده است: «او كسى است كه وحدت كلمه ايجاد مى‌كند، نعمت را كامل مى‌سازد. خداوند حق را به دست او تحقّق مى‌بخشد و باطل را نابود مى‌كند. آن‌گاه آيه‌ بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ‌ را قرائت كرد و فرمود: به خدا سوگند! بقيّة اللّه، او است‌[1]».

در روايتى آمده است: «محمد بن مسلم گويد: از امام باقر عليه السّلام پرسيدم: مقصود از آيه‌ وَ اللَّيْلِ إِذا يَغْشى‌ چيست؟ فرمود: شب، اشاره به آن است كه سدّ راه على عليه السّلام شد و او را فرو پوشاند. وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّى، روز، اشاره به قائم ما است كه وقتى خروج مى‌كند، دولتش بر همه دولت‌هاى باطل چيرگى مى‌يابد[2]».

به‌طور خلاصه مى‌توان پاسخ پرسش‌هاى «فلسفه تاريخ» از ديدگاه قرآن را چنين برشمرد:

1. هدف و غايت تاريخ، عبادت و بندگى خدا و رسيدن به كمالات اخلاقى و انسانى است.

2. مكانيسم و محرّك اين حركت، اراده انسان‌ها و تضادّ و درگيرى بين دو جبهه حق و باطل است كه در نهايت با نابودى جبهه باطل، به پايان خواهد رسيد.

3. مسير و منازل اين حركت، دوران‌هاى حضور پيامبران و جانشينان آنان است.

عصر هر پيامبرى، بستر و مرحله‌اى براى گذر تاريخ به مراحل بالاتر و كامل‌تر از گذشته است. تاريخ در عصر ظهور، به مرحله نهايى و كامل خود خواهد رسيد. اين مرحله آغاز زندگى نوين، پيشرفته و متكامل است و بشر در آن از رفاه، سعادت، عدالت، امنيت و معنويت برخوردار خواهد شد.

[1].« هو الّذى يجمع الكلم و يتمّ النّعم و يحق اللّه به الحقّ و يزهق الباطل. و هو مهدّيكم المنتظر، ثمّ قرأ:

\i بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ‌\E و قال: هو و اللّه بقيّة اللّه»: كامل سليمان، يوم الخلاص،( تهران: آفاق، 1376)، ج 2، ص 663؛ على يزدى حائرى، الزام الناصب،( تهران: 1351)، ص 57.

[2].« محمد بن مسلم‌[ قال:] سألت ابا جعفر عن قول اللّه تعالى‌\i وَ اللَّيْلِ إِذا يَغْشى‌،\E قال: الليل فى هذا الموضع، الثانى، غشّ امير المؤمنين فى دولته الّتى جرت له عليه ...\i وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّى،\E النهار هو القائم منّا اهل البيت، اذا قام غلب دولة الباطل»: محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، پيشين، ج 51، ص 49.