در خود داشته باشد و از نظر ارائه ايدئولوژى، فرماندهى انقلاب و سازندگى بعد از انقلاب، داراى استعداد، نبوغ و قدرتى همچون رهبرى در انقلاب اسلامى باشد، برخورد نمى‌كنيم.

در انقلاب فرانسه، چهره‌هايى مانند لافايت، روبسپير و دوك دورلئان مطرح هستند كه‌هيچ‌كدام رهبرى انقلاب را در تمام دوران شكل‌گيرى و پيروزى آن به طور جامع در دست نداشتند.

در انقلاب روسيه، لنين از چهره‌هاى شاخص و برجسته مى‌باشد. وى، در واقع داراى امتيازات و استعدادها و نبوغ مشخصى بود كه در تحقق انقلاب اكتبر 1917 نقش اصلى و محورى داشت، در حالى‌كه در سقوط رژيم رومانوف‌ها در فوريه همان سال مطلقاً نقشى نداشت. چهره‌هايى مانند زينوويف، كامنف، استالين، تروتسكى و كرنسكى هم از شهرت ويژه‌اى برخوردار بودند ولى آنها هم دخالتى در سقوط رژيم نداشتند. در حقيقت سقوط رژيم تزارى در اثر يك حركت خودجوش و بدون رهبرى صورت گرفت.

به طور خلاصه مطالعات ما نشان مى‌دهد كه نه در انقلاب فرانسه و نه در انقلاب روسيه به چهره‌اى با ويژگى‌هاى ايدئولوگ و فرمانده انقلاب برخورد نمى‌كنيم. آنهايى را كه نام برديم هيچ‌كدام نه ايدئولوگ انقلاب بودند و نه فرمانده آن، بلكه سازندگان و معماران دولت‌هاى بعد از انقلاب بودند. آنها اشخاصى بودند كه بر اسب سركش تحولات بعد از سقوط نظام، سوار شده در سير تحولات بعدى اثر گذاردند. در حالى‌كه در انقلاب اسلامى رهبر انقلاب حضرت امام خمينى (قدس سره) با برخوردارى از جايگاه مرجعيت دينى و با نبوغ، قدرت و ويژگى‌هاى خاصى كه داشت و در نوع خود بى‌نظير بود، در طول ربع قرن، نقش ايدئولوگ، فرمانده و معمار انقلاب را به نحو احسن بر عهده گرفت و نقش خود را ايفاء كرد.

ج) ايدئولوژى‌

تنها عامل مشروعيت و انسجام در جامعه و نظام قبل از انقلاب هر سه كشور، نهادهاى پادشاهى بود كه در موقعيت انقلابى، بى‌اعتبار شده بود، بنابراين ايدئولوژى‌هاى انقلاب موظف بودند تجديد بنا و اعمال قدرت دولتى را بر مبناى جديدى توجيه و استدلال كنند.