ج) امام‌خمينى در دوران مرجعيت دينى (1357- 1339 ش.)

سومين دوره زندگى امام در واقع اولين دوره‌اى است كه ايشان فعالانه وارد عرصه سياست مى‌شود و آشكارا در مقابل اقدامات رژيم موضع مى‌گيرد. اين دوران هم‌زمان با فوت آيت‌الله بروجردى و مطرح شدن امام‌خمينى به‌عنوان مرجع تقليد است. در اين سال‌ها مهم‌ترين چالش‌ها بين علما و دولت رخ مى‌دهد. مواضع امام را در اين مقطع مى‌توان در دو دوره، از سال‌هاى 39 تا 43 و همچنين سال‌هاى 43 تا 57 خلاصه كرد كه به بررسى آنها مى‌پردازيم.

1. امام و اقدامات شاه در سال‌هاى 1339 تا 1343

طى اين سال‌ها شاه با فشار امريكا اقداماتى اقتصادى، فرهنگى و اجتماعى را آغاز كرد. فشارهاى امريكا بر ايران به دنبال گزارش‌هاى سازمان سيا مبنى بر لزوم اصلاحات در ايران، انجام شد. اين سازمان در نوامبر 1958 طى گزارشى اعلام كرد اگر شاه برنامه اصلاحات را آغاز نكند، سرنگون خواهد شد. در اين گزارش تأكيد شده بود كه بايد به شاه فشار آورد تا براى جلوگيرى از پيروزى كمونيست‌ها در ايران اين اقدامات را انجام دهد.[1]

با روى‌كار آمدن كِنِدى در سال 1961/ 1339 در امريكا، وى برنامه سياست خارجى خود را درخصوص كشورهاى جهان سومى- كه در معرض تهديد كمونيست‌ها قرار داشتند- براساس تشويق اصلاحات مسالمت‌آميز از بالا و به‌منظور متوقف كردن انقلاب خشونت‌بار از پايين، تدوين كرد و آن را برنامه «اتحاد براى پيشرفت» ناميد. كندى كمتر از يك ماه بعد از اعلام اين ايده نگرانى خود را از ثبات سياسى در ايران اعلام كرد[2] و سپس تصميم گرفت براى انجام اصلاحات اجتماعى- سياسى به ايران فشار آورد؛ آن‌گونه كه شاه بعدها اين فشارها را كودتا عليه خود عنوان كرد.[3] شاه در راستاى اين اصلاحات، توسط امريكا اقداماتى را آغاز كرد. كه لايحه اصلاح قانون انجمن‌هاى ايالتى و ولايتى و انقلاب سفيد از آن جمله بود كه امام‌خمينى دراين‌باره مواضع صريحى اتخاذ كرد. در ادامه به بررسى اين مواضع مى‌پردازيم.

[1]. مارك گازيوروسكى، سياست خارجى آمريكا و شاه: ايجاد حكومت سلطه‌پذير در ايران، ص 220.

[2]. همان، ص 217.

[3]. همان، ص 218.