حمله مى‌كردند و مى‌خواستند بگيرند و چپاول بكنند، [مقابله مى‌كرديم‌] ... ديگر دولت مركزى قدرت نداشت و هرج و مرج بود ... يك دفعه هم آمدند يك محله‌اى از خمين را گرفتند و مردم با آنها معارضه كردند و تفنگ دست گرفتند. ما هم جزء آنها بوديم.[1]

در پايان دوران نوجوانى، دو مصيبت بزرگ، روح‌الله نوجوان را ماتم‌زده كرد: نخست مرگ عمه مهربانش كه در تربيت و پرورش او سهم بسزايى داشت و دوم مرگ مادر بود كه به زندگى او و برادران و خواهران بزرگش روشنى و گرما مى‌بخشيد. بى‌گمان اين وقايع نيز تأثير خاصى در شكل‌گيرى شخصيت روح‌الله بر جاى نهاد.

او كه در اين دوران خواندن و نوشتن و قرائت قرآن و متون ادبى رايج را در مكتب‌خانه‌ها گذرانده بود، براى تكميل دروس خود و درحالى‌كه نوزده سال بيشتر نداشت، در سال 1300 ش. عازم اراك شد و بدين ترتيب فصل دوم زندگى ايشان آغاز گرديد.

ب) تحولات دوران تحصيل امام (1339- 1300 ش)

1. امام‌خمينى در سال‌هاى 1300 تا 1320

آن هنگام كه امام عازم اراك شد، حوزه علميه اين شهر يكى از حوزه‌هاى معتبر كشور بود كه توسط آيت‌الله حاج شيخ عبدالكريم حائرى- از شاگردان ميرزاى شيرازى- اداره مى‌شد. اما هنوز چند ماه از حضور وى در اراك نگذشته بود كه آيت‌الله حائرى به دعوت برخى علما به قم مهاجرت كرد و حوزه علميه آنجا را تأسيس و تقويت نمود. اين موضوع سبب شد چهارماه پس از مهاجرت آيت‌الله حائرى، امام نيز به قم هجرت كرده، در حجره‌اى از مدرسه دارالشفا مسكن گزيند و به ادامه تحصيل مشغول شود. بدين‌سان، وى دروس مختلف فقه، اصول، كلام و فلسفه و عرفان را نزد استادان خود در قم آموخت.[2]

استادان ايشان را در طول دوران تحصيل، تا چهارده نفر دانسته‌اند كه از ميان آنها دو نفر به‌دليل ويژگى‌هاى معنوى و مقام علمى بسيار بالا و نيز از نظر طول مدت استفاده امام از محضر آنان، بيش از ديگران مورد عنايت ايشان بوده‌اند: يكى آيت‌الله حائرى و ديگرى نيز

[1]. روح‌الله موسوى‌خمينى( امام)، صحيفه امام، ج 11، ص 259.

[2]. محمدحسن رجبى، زندگينامه سياسى امام‌خمينى، ص 113.