از نظر امام:

حكومت در نظر مجتهد واقعى، فلسفه عملى تمامى فقه در تمامى زواياى زندگى بشريت است. حكومت نشان‌دهنده جنبه عملى فقه در برخورد با تمامى معضلات اجتماعى و سياسى و نظامى و فرهنگى است. فقه تئورى واقعى و كامل اداره انسان از گهواره تا گور است.[1]

از همين روى، بخش عظيمى از فقه را مسائل حوزه سياست و حكومت تشكيل مى‌دهد. دليل اساسى اهميت دانش فقه و از دلايل غناى آن نيز همين ويژگى است؛ زيرا فقه نه فقط دانش احكام فردى، كه دانش احكام، قوانين و مقررات سياسى و اجتماعى نيز هست و فقيه كسى است كه بر تمام ابعاد فقه احاطه دارد و همه قوانين، حقوق و احكام اسلامى را مى‌شناسد. بى‌گمان چنين فقهى حافظ اسلام است:

اين فقه است كه اسلام را حفظ كرده و تا آخر حفظ مى‌كند؛ ان شاء الله.[2]

از نظر امام، مجتهد يا فقيه بايد داران اين ويژگى‌ها باشد: 1. دانستن علوم عربى به مقدار مورد نياز؛ 2. آشنايى با محاورات عرفى و لسان مردم مورد خطاب قرآن و سنت؛ 3. آشنا به علم منطق؛ 4. دانستن مسائل مهم اصول فقه كه در فهم احكام شرعى مؤثر است؛ 5. آگاهى از علم رجال به مقدار نياز در تشخيص روايات؛ 6. انس و آشنايى با قرآن و سنت؛ 7. جستجوى كامل گفته‌ها به‌ويژه نظريات پيشينيان تا در جهت خلاف شهرت و اجماع قرار نگيرد؛ 8. بررسى فتاوا و اخبار اهل‌سنت به‌ويژه در تعارض اخبار، تا مجتهد را در فهم احكام يارى دهد؛ 9. به‌كار بستن همه توان در استنباط احكام ....[3]

در مجموع دارا بودن فقاهت، يكى از مؤلفه‌هاى لازم براى كسب صلاحيت رهبرى جامعه اسلامى است. امام‌خمينى شرط فقاهت را براى رهبرى كافى مى‌داند و معتقد است نيازى به شرط مرجعيت (مورد تأكيد در قانون اساسى سال 58) نيست و اصولًا آن را غيرعملى مى‌داند.

[1]. همان، ج 21، ص 289.

[2]. همان، ج 13، ص 14.

[3]. همو، الرسائل، ج 2، ص 94؛ همو، رساله نوين، ج 1، ص 62 و 63.