جملۀ اخير عود مى‌كند گفتارشان ناظر است به مواردى كه از قبيل قسم دوم تفصيل ما باشد،يعنى آنجا كه موضوع مكرر شده.

و آن كسانى كه مى‌گويند استثنا به جميع جمل عود مى‌كند،گفتارشان ناظر است به مواردى كه از قبيل قسم اول تفصيل باشد،فالنزاع لفظى.

تذكر:اين توجيه،به درد قول اول و قول ثانى مى‌خورد ولى به درد قول ثالث نمى‌خورد.

يمكن ان يقال كه اين قول سوم را مصنف رد كرده و قبول ندارد.

9.تخصيص عام با مفهوم

نهمين بحث از مباحث عام و خاص،در اين رابطه است كه آيا دليل عام منطوقى را، توسط دليل خاص مفهومى،مى‌توانيم تخصيص بزنيم يا نه؟

مقدمتا بايد به سه نكته توجه كنيم:

1.دليل عام و دليل خاص،از لحاظ منطوقى بودن يا مفهومى بودن،به چهار قسم تقسيم مى‌شوند:

الف.گاهى هر دو منطوقى هستند؛يعنى از منطوق كلام استفاده مى‌شوند.مانند:

اكرم العلماء و لا تكرم الفساق منهم،و تمام مباحثى كه تا به حال مطرح كرديم و امثله‌اى كه در باب عام و خاص زديم،همه مربوط به همين قسم بود.

ب.گاهى هر دو مفهومى هستند؛يعنى از مفهوم كلام استفاده مى‌شوند.مثلا يك دليل گفته خبر اگر متواتر بود،بپذير.مفهومش اين است كه اگر واحد بود،نپذير.چه خبر واحد عادل و چه فاسق.اين مفهوم عام است.

دليل ديگرى گفته: إِنْ جٰاءَكُمْ فٰاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا .مفهومش اين است كه اگر عادل خبرى آورد،بپذير.اين مفهوم نسبت به مفهوم اخص مطلق است.

ك.و گاهى عام،مفهومى است و خاص،منطوقى.

مثلا يك دليل گفته اذا خفى الاذان فقصر.مفهومش اين است كه اذا لم يخف الاذان فلا تقصر سواء خفى الجدران ام لا.منطوق جملۀ ديگرى مى‌گويد اذ خفيت الجدران فقصر،كه اين منطوق نسبت به آن مفهوم اخص مطلق است.