4) علوم نقلى عقلى: يعنى علومى كه در مقدّمات آنها از دو نوع معلومات استفاده شده است، معلومات برخاسته از عقل و معلومات برخاسته از نقل؛ اغلب علوم شرعى- نظير: فقه، و نيز كلام و تفسير- از اين دسته‌اند؛

5) علوم حسّى عقلى نقلى: يعنى علومى كه در مقدّمات آنها از حس و عقل و نقل هر سه، بهره جسته مى‌شود؛ علم اصول فقه و علم رجال را مى‌توان از اين دسته برشمرد؛ علوم انسانى از منظر دينى را نيز مى‌توان از اين دسته دانست.

همان‌گونه كه اشاره كرديم، علم اصول، از علوم حسّى عقلى نقلى است؛ زيرا در مقدّمات آن از هر سه نوع قضاياى حسّى و عقلى و نقلى، استفاده مى‌شود.

توضيح اينكه: مجهولى كه مسائل علم اصول در صدد اثبات آن هستند، دليل بر حكم فقهى يا دلالت آن است و منبع مقدمات اثبات دلالت، استقراء حسى است كه ظهور و دلالت با آن اثبات مى‌شود و مقدمات استدلال در اثبات حجيت بسيارى از حجج و ادلّه و اصولى كه در علم اصول مورد بحث قرار مى‌گيرند، جعل شارع است؛ زيرا اين دسته از حجج و امارات، يا ظنى هستند يا احتمالى و لذا در اثبات حجّيت نياز به جعل شارع دارند؛ لكن دسته‌اى ديگر از حجج اصولى؛ نظير: قطع تفصيلى يا اجمالى و برخى از اصول عمليه، در حجّيت نياز به جعل شارع ندارند؛ زيرا منبع اثبات حجّيت آنها، عقل محض است.

بنابر اين، منبع اصلى مقدّمات اثبات در علم اصول، حس و عقل است يا نقل و به همين جهت مى‌توان گفت: علم اصول، علمى، حسى ع عقلى‌ع نقلى است؛ زيرا مراد از علوم حسى- عقلى‌ع نقلى، علومى است كه مقدّمات اثبات آنها از هر سه نوع قضاياى حسى و عقلى و نقلى تشكيل شده باشد.

از آنچه گفتيم، روشن شد: تقسيم علوم، به حسى و عقلى و نقلى، به لحاظ روش نيست؛ بلكه به لحاظ منبع مقدّمات آنهاست. بنابر اين، تقسيم روش علم، به روش حسى، عقلى، نقلى، تقسيم صحيحى نيست.