3. تقسيم‌بندى سوم علوم:

تقسيم‌بندى علوم به لحاظ معيار ارزشيابى:

واژه «علم»: به آن دسته از تصديقاتى گفته مى‌شود كه بتوان به صحّت و كذب آنها پى برد؛ يعنى بتوان با معيار قابل قبولى، از صحّت و سقم آنها، اطمينان حاصل كرد.

برخى جريان‌هاى فلسفى غرب، به دليل اينكه معيار ارزشيابى را به ابزارهاى محسوس‌سنج منحصر كرده‌اند، بسيارى از قضاياى مربوط به الهيات و متافيزيك را به اين دليل كه با آن معيارها قابل ارزشيابى نيستند، از حيطه علم و قضاياى علمى خارج كرده‌اند، بلكه برخى اين قضايا را به همين دليل، بدون معنا دانسته‌اند.

معلومات مسلّم الصحّه، معيارهاى اصلى ارزشيابى ساير معلومات‌اند؛ مسلّم الصّحه بودن را اگر در دايره علم مطلق در نظر بگيريم، به بديهيات عقلى يا استقرايى مى‌رسيم و در دائره بعد معلوماتى‌اند كه با روش قطعى از آن معلومات استنتاج شده باشند.

در علوم نقلى كه به وحى منتهى مى‌شوند- پس از آنكه خود وحى با دليل و برهان عقلى و استقرايى به اثبات رسيد: و معناى اثبات آن، اثبات صدق نبى است كه هم با عقل قابل اثبات است و هم با استقراء- خود وحى نيز تبديل به معيار ديگرى براى ارزشيابى علوم، خواهد شد. در اصول، راه دست‌يابى به وحى، مورد بحث قرار مى‌گيرد. در آنجا كه وحى مسلّم وجود دارد، بحثى نيست؛ لكن در آنجا كه وحى مسلّم وجود ندارد، اين علم اصول است كه از شيوه‌هايى بحث مى‌كند كه دست يابى به وحى را ممكن سازد.

بنابر اين، معيار ارزشيابى قضاياى اصولى چهار چيز خواهد بود:

1) معلومات ثابتة الصدق بالبداهة؛

2) معلومات مسلّم الصحّة، به دست آمده از طريق استقراء؛

3) معلومات مسلّم الصحّة، به دست آمده از طريق برهان عقلى؛

4) معلومات مسلّم الصحّة، به دست آمده از طريق وحى مسلّم و قطعى.