پيامبر صلّى اللّه عليه و اله از دنيا رفت درحالى‌كه صد و چهارده هزار نفر صحابى از آن حضرت روايت كرده يا از آن حضرت روايت شنيده‌اند.

از وى پرسيدند آنان كجا بودند و از كجا شنيدند؟ در پاسخ گفت: اهل مدينه و مكه، بين مكه و مدينه، باديه‌نشين‌ها، كسانى كه در «حجة الوداع» با آن حضرت بودند و تمام كسانى كه آن حضرت را در عرفه ديده و كلام آن حضرت را شنيده بودند.[1]

سه اشكال بر گفته ابى زرعه وارد است:

از دليلى كه وى آورده، عدد مذكور فهميده نمى‌شود و فقط تخمين و حدس است.

هيچ دليل شرعى و عقلى بر عدالت آن همه افراد وجود ندارد، و از نظر عرف چنين چيزى ممكن نيست.

اين ادعا چنان‌كه ذكر شد، در خصوص عرب باديه‌نشين و حتى درباره همه مسلمانان مخالف قرآن است.

فصل پنجم: مشكل ضعيف الايمان در ميان صحابه‌

عدالت يعنى انجام واجبات و ترك محرمات، يا ملكه‌اى كه مقتضى انجام واجبات و ترك محرمات است. ملكه تابع اراده مكلف، و اراده هم تابع اعتقاد وى به وجود

[1] . حذيفه مى‌گويد: پيامبر صلّى اللّه عليه و اله فرمود: اسامى هركسى را كه ادّعاى مسلمانى مى‌كند براى من بنويسيد، ما نام هزار و پانصد نفر را براى آن حضرت نوشتيم،[ و به ايشان‌] گفتيم ما درحالى‌كه هزار و پانصد نفر هستيم مى‌ترسيم، تو[ اى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله‌] حتما ما را امتحان مى‌كنى،[ و اين ترس به‌گونه اى بود كه‌] فرد در حال ترس به تنهايى نماز مى‌خواند؛ زيرا از اين‌كه داخل در مسلمانان نباشد مى‌ترسيد.

در روايت ديگرى آمده است كه آنان پانصد نفر بودند و گفته شده است بين ششصد تا هفتصد نفر بودند.

گفته شده است كه اين سخن هنگام حفر خندق بيان شد و مقصود از ابتلا، وقايع و فتنه‌هايى است كه بعد از پيامبر صلّى اللّه عليه و اله مسلمانان گرفتار آن‌ها شوند. محمد بن اسماعيل ابو عبد اللّه بخارى، صحيح بخارى،( كتاب جهاد)، ص 1114.