خويش مى‌رانند ... بلكه پنداشتيد پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و مؤمنان هرگز به خانمان خود برنخواهد گشت و اين پندار در دل‌هايتان نمودى خوش يافت، و گمان بد كرديد، و شما مردمى درخور هلاكت بوديد.

- قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمانُ فِي قُلُوبِكُمْ‌؛[1]

باديه‌نشينان گفتند ايمان آورديم، [تو اى پيامبر به آن‌ها] بگو كه ايمان نياورديد؛ ولى بگوييد كه اسلام آورديم و هنوز ايمان در قلب‌هايتان جارى نشده است.

اين آيات، عرب و باديه‌نشين را به سه دسته تقسيم مى‌كند:

1. كسانى كه كفر و نفاقشان شديدتر است. شايد بيشتر آنان چنين بوده‌اند، چنان‌كه از ظاهر آيه استفاده مى‌شود؛

2. مؤمنان كه احتمالا كمترين آن‌ها بودند؛

3. مسلمانان غير مؤمن.

گروه نخست بدون هيچ شك و شبهه‌اى عادل نيستند. دليل عادل نبودن گروه سوم هم اين است كه مواظبت بر اداى واجبات و ترك محرمات، جز با اعتقاد به خداوند متعال و روز آخرت محقق نمى‌شود؛ اما صرف اقرار زبان قطعا به عدالت نمى‌انجامد، مگر در مواردى اندك و اتفاقى.

از اين مطالب، بطلان ديدگاه عدالت همه صحابه، حتى با چشم‌پوشى از آيات و احاديث و مستندات تاريخى نكوهش‌كننده آنان، روشن مى‌شود؛ زيرا مسلمانى كه مؤمن نباشد به درجه عدالت نمى‌رسد. بر اساس اين ديدگاه نيز بايد ايمان همه كسانى كه عادل مى‌شماريم، احراز شود. در اين‌جا مناسب است كلامى از ابى زرعه را از مقياس الهداية علامه مامقانى ذكر كنيم:

[1] . حجرات، آيه 14.