هيچ اشتباهى در آن راه پيدا نمى‌تواند و قطعى مى‌باشد.[1]

ولى در قسمت مواد استدلالى هرچند در حدود مفاهيم كلى و تعريفات، باز موضوع روشن شده لكن در تطبيق اين مفاهيم كلى بر مواد خصوصى آن هنوز ابهام شديد وجود دارد كه در عنوان بعدى روشن مى‌گردد.

ضروريات و نظريات‌

معلومات انسان اگر فى حد نفسه براى او روشن بوده و نيازى به تفكر نداشت ضرورى ناميده مى‌شود؛ و اگر محتاج به فكر و نظر بود نظرى گفته مى‌شود؛ نظريات به وسيله ضروريات به دست مى‌آيد و كار استنباط به دور و تسلسل نمى‌انجامد.

ضروريات بر شش قسم مى‌باشند:

1- أوّليات: كه ادراك آن ها بر چيزى زايد از تصور دو طرف آن (موضوع و محمول) توقف ندارد چه تصور مذكور ضرورى باشد و يا نظرى‌كسبى؛ اول مانند كل از جزء خود بزرگتر است، دوم مانند ممكن در وجود خود نيازمند واجب الوجود است كه تصور «ممكن» و «واجب» كسبى مى‌باشد.

2- حسّيات: قضايايى‌كه عقل به صحت نسبت محمول به موضوع به توسط يكى از حواس حكم مى‌كند ولى تصديق به نياز مندى وجودى ممكن ضرورى مى‌باشد.

اگر اين حواس ظاهرى باشد،[2] قضاياى حسى مذكور مشاهدات ناميده مى‌شود؛ و اگر باطنى باشد (حس مشترك، خيال، وهم و حافظه) وجدانيات‌

[1] -

[2] - ديدن و شنيدن و بوييدن و چشيدن و ماليدن( لمس).