استثنا كردن نوعى از تحريف در اين جا به معناى تقييد مطلق است كه دليل معتبر مى‌طلبد و در مسئله مورد نظر ما، چنين دليلى در دست نيست و به عكس، ادلّه متعددى- كه مهم‌ترين آنها در اين مقاله آمده‌اند-، خلاف آن را ثابت مى‌كنند.

2. تحريفى كه مورد نظر طرح كننده شبهه است و به ادّعاى او، «خود، موجب حفظ قرآن گرديده» از دو حال بيرون نيست: يا اين كه معنايى از قرآن را كاسته كه در اين صورت، بى‌شك حفظ، تحقق نيافته است، كه اين، خلاف فرض اوست؛ و يا اين كه هيچ معنايى را از ميان نبرده كه در اين صورت، انگيزه‌اى براى چنين تحريفى نمى‌توان يافت و پيش‌تر اشاره شد كه محرّف، به عمد و با غرضِ پنهان ساختن مقصود متكلّم و جاى‌گزين كردن مقصود خود، دست به تغيير مى‌زند. اين نوع از تحريف كه به تغيير در مقاصد و معانى قرآن نمى‌انجامد، اساساً در كانون توجه اهل تحريف نبوده است و چنانچه تغيير ناچيزى نيز رخ داده باشد، با اصول محورى قرآن منافات ندارد، هر چند دليل معتبر بر نفى آن، قائم است.[1]

3. احتمال تحريف از نوع كاستى در برخى آيات قرآن، نه تنها حُجّيت آيات را متزلزل مى‌كند كه اصل استناد آنها به خداوند را نيز با مشكل مواجه مى‌سازد؛ زيرا هنگامى مى‌توان استناد آنها را به خداوند به جزم پذيرفت كه معجزه بودن قرآن را دريافت و اعجاز قرآن زمانى ثابت مى‌گردد كه همه آيات آن موجود باشند تا ارزيابى شوند و عدم اختلاف آنها با يكديگر معلوم گردد. تحدّى قرآن در انسجام و هماهنگى سراسر آيات و سور، از بارزترين تحدّى‌هاى قرآنى است: «وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافاً كَثِيراً؛[2] اگر از سوى غير خدا بود، در آن اختلاف‌هاى زيادى‌ مى‌يافتند» و با فقدان برخى آيات، نمى‌توان به جزم به انسجام و هماهنگى و عدم‌

[1]. نزاهت قرآن از تحريف: ص 83.

[2]. نساء: آيه 82.