1. ابن‌جنيد اسكافى (م 381 ق) كه از پيشگامان تدوين‌[1] علم اصول شيعه است، در عمل به قياس، با مذاهب اهل‌سنت موافق بود و اين مؤيدى بود كه اصول، صبغه و رنگ سنّى دارد.

2. بسيارى از اصطلاحات علم اصول، همان اصطلاحات اصولى اهل‌سنت بود؛ مانند اجتهاد و اجماع؛ در حالى كه اختلاف جوهرى و اساسى بين اصطلاحات اصولى شيعه و سنّى وجود دارد.

3. اخبارى‌ها با استفاده از عقل در شريعت مخالف بودند و آن را حركتِ انحرافىِ سنّى‌ها مى‌دانستند كه خواستند با تكيه بر فكر خودشان و با «اجتهاد به رأى»، احكام شرع را بيان كنند. از اين‌رو، جايگاهى كه عقل در علم اصول و نقشى كه اصولى‌ها براى عقل در استدلال‌هاى خود قائل بودند، زمينه‌ساز مخالفت با حركت اصولى در بين شيعه بود؛ با اين پندار كه اين، همان مسير انحرافى اهل‌سنت است و بايد مانند اصحاب ائمه (عليهم السلام)، بدون نياز به اصول، احكام را به دست آورد.[2]

تمسّك به حديث در مراحل فقه‌

گذشت كه اختلافات مربوط به اعتبار حديث در قياس با عقل، در قالب دوگروه اصحاب رأى و اصحاب حديث، پديدار شد. گونه ديگرى از تحوّل حديث در جامعه شيعه، از جهت شيوه استفاده در آثار مكتوب است كه آيا حفظ لفظ حديث و نيز ذكر سند آن، مورد تأكيد بوده يا نه. به اجمال اشاره شد كه شهيد صدر، اخباريگرى فقيهان امامى را در سده‌هاى نخست، اقتضاى يكى از مراحل رشد فقه مى‌داند و آن را غير از پديده‌اى به نام مكتب اخباريگرى مى‌شناسد.[3] با مراجعه به‌

تاريخ فقه، مى‌توان ديدگاه شهيد صدر را پذيرفت كه فقه اماميه داراى مراحل گوناگونى بوده و به تدريج تكامل يافته است:

[1]. كتابى دارد به نام الإفهام لُاصول الأحكام( الفهرست، ص 209، ش 601) و كتاب كشف التمويه والإلتباس نيز در همين زمينه است( الرسائل الاصولية، تحقيق مؤسسه مجدّد وحيد بهبهانى، ص 17).

[2]. المعالم الجديدة للُاصول، ص 77- 80؛ تاريخ علم اصول از نگاه شهيد صدر، ص 109- 112.

[3]. المعالم الجديدة للُاصول، ص 80- 81.