نگاه اخباريان و علم درايه و رجال‌

قبل از آن كه انظار اخباريان و محقّقان در رابطه با علم درايه و رجال بيان شود، سزاوار است كه «علم درايه» تعريف شود:

شهيد ثانى در تعريف علم درايه مى‌گويد: درايه، آن علمى است كه در آن، از متن حديث و طُرُق و اسناد آن از صحيح و سقيم و از شرايط قبول و ردّ آن، بحث مى‌شود.[1]

شيخ‌بهايى گفته: در علم درايه، علاوه بر بحث متن و سند حديث، از كيفيت تحمّل و آداب نقل حديث هم بحث مى‌شود،[2] يعنى در علم درايه بحث از سلسله راويانى مى‌شود كه در طريق حديث واقع شده‌اند و آن حديث را از يكديگر نقل كرده‌اند تا به معصوم رسيده است، و اين كه آيا سند، متّصل است يا منقطع، و نيز از خصوصيات كه: آيا عادل اند يا موثّق، مدح دارند يا ذم و يا نه مدح دارند و نه ذم. متن حديث و الفاظى كه به كار برده شده، آيا ظهور در آن معنا دارند يا نصّ و صريح در آن معنا هستند و يا مجمل اند.

بايد توجّه داشت كه شرح متن، در فقه الحديث بحث مى‌شود، مانند شروح كتب اربعه ازقبيل مرآة العقول در شرح الكافى، روضة المتّقين و لوامع صاحب‌قرانى در شرح كتاب من لا يحضره الفقيه، كشف الاسرار و استقصاء الاعتبار در شرح الاستبصار، ملاذ الاخيار در شرح تهذيب الاحكام و .... همچنين تفصيل بررسى حال تك‌تك راويانى كه در سند حديث ذكر شده‌اند، در علم رجال بحث مى‌شود، و بحث از طُرُق حديث كه مجموع راويان حديث را مى‌گويند و بحث اين كه رجال سند اگر عادل باشند، خبر صحيح است و ...، در علم درايه انجام مى‌گيرد.[3]

چنان كه از مباحث گذشته دانسته شد، نظر مشهور از اخباريان درباره كتاب‌هاى روايى شيعه به ويژه كتاب‌هاى الكافى، الفقيه، التهذيب و الاستبصار اين است:

تمام رواياتى كه در اين كتب اربعه و كتاب‌هاى شيخ‌صدوق و غيرصدوق از بزرگان‌

[1]. الدراية فى علم مصطلح الحديث، ص 5.

[2]. نهاية الدراية، ص 79.

[3]. مقباس الهداية فى علم الدراية، عبدالله مامقامى، ج 1، ص 42.