سپس به اصحاب خود مى‌داد و به آنان امر مى‌كرد در بين شيعه پخش كنند. پس آنچه در كتب اصحاب پدرم از غلو است، مغيرةبن سعيد در كتاب‌هاى آنان داخل كرده است.[1]

و روايات ديگر كه از آنها استفاده مى‌شود كذّابانى وجود داشتند و بر معصومان (عليهم السلام) دروغ مى‌بستند.

بعد از روشن‌شدن اين دو مطلب كه ما، هم اخبار تقيّه و هم اخبار جعلى داريم، اكنون بايد ديد كه اين تعارض و اختلاف در اخبار ما از كدام مقوله است؟ در اين‌جا نخست، نظرات اخباريان را ذكر مى‌كنيم:

نگاه اخباريان به اختلاف اخبار

از كلمات اخباريان استفاده مى‌شود كه معظم تعارض و اختلاف در روايات، بلكه تمام اختلافات، برخاسته از تقيّه است.[2]

شيخ‌حسين كركى مى‌گويد:

اخبار به جهت تقيه اختلاف داشت و اين اخبار، سبب اختلاف اصحاب ائمّه در عمل شد تا شناخته نشوند و از ضرر مخالفان در امان باشند.[3]

شيخ‌يوسف بحرانى مى‌گويد:

ريشه اختلاف در روايات ما، تقيّه از اهل‌سنّت است نه دسيسه كذب در روايات. دسيسه‌كاران، هرچند بعضى از روايات كاذب را داخل در احاديث ما كردند، ولى اين احاديثى كه در دست ماست، وقتى به ما رسيده كه چشم‌ها شب‌ها در تصحيح آنها به خواب نرفته، و بدن‌ها در تنقيح آنها ضعيف و نحيف شده، مسافرت‌ها رفته‌اند و از زن و بچّه دور شده‌اند تا اينها را تحصيل كردند. بيش از سيصد سال در تدوين و ضبط اين احاديث زحمت كشيده شد تا زمان كلينى و شيخ‌صدوق و شيخ‌طوسى، قدماى اصحاب ما كه با ائمّه (عليهم السلام) معاصر بودند، در مجالس ائمّه اين احاديث را تدوين كردند و وقتى مى‌شنيدند، فوراً مى‌نوشتند تا مبادا سهو و نسيان،

[1]. همان، ص 225، ش 402؛ بحارالأنوار، ج 2، ص 250، ح 63.

[2]. الحدائق الناضرة، ج 1، ص 8.

[3]. هداية الأبرار، ص 162.