حالى كه آيات و رواياتى، ما را از عمل‌كردن به ظن نهى مى‌كنند و يكى از مصاديق آنها اين مورد است.[1]

در مقابل، شيخ‌يوسف بحرانى مى‌گويد: من چيزى در نصوص نديدم كه اقتضا كند مفهوم، حجّيت دارد، غيراز مفهوم شرط كه پاره‌اى از روايات بر حجّيت آن دلالت دارد:

1. از امام صادق (ع) درباره تفسير آيه‌ بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هذا فَسْئَلُوهُمْ إِنْ كانُوا يَنْطِقُونَ‌[2] روايت شده كه فرمود: «نه بُت بزرگ چنين كارى را انجام داده، و نه حضرت ابراهيم دروغ گفته است». به امام عرض شد: چگونه؟ حضرت فرمود: «ابراهيم گفت: بزرگ بت‌ها اينها را شكسته، اگر حرف مى‌زند، و اگر حرف نمى‌زند، بزرگ بت‌ها اين كار را نكرده است» كه حضرت، از مفهوم شرط استفاده كرده است.

2. شيخ طوسى روايتى را در نفْر (كوچ‌كردن) از مِنا در ايّام تشريق از امام صادق (ع) نقل مى‌كند، كه در آن چنين استدلال شده كه خداوند عزّوجلّ مى‌فرمايد: فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ‌[3] و اگر خداوند به اين جمله اكتفا كرده بود و جمله‌ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ‌ را نگفته بود، احدى در روز دوم تشريق- كه روز دوازدهم ذى‌الحجّه است- نمى‌ماند و براى كوچ، تعجيل مى‌كرد[4] و از جمله شرطيه مى‌فهميد كه اگر تعجيل نكند، گناهكار است. و نيز روايات ديگرى را كه بر مفهوم داشتن جمله شرطيه دلالت دارند.[5]

وى بعد اضافه مى‌كند: تعجّب مى‌كنم از شيخ‌حرّ عاملى كه در انكار حجّيت مفهوم شرط، مبالغه و به جمله‌اى از آيات قرآن استدلال كرده، با اين كه اين روايات،

[1]. الفوائد الطوسية، ص 279- 291.

[2]. سوره انبياء، آيه 63.

[3]. سوره بقره، آيه 203.

[4]. تهذيب الأحكام، ج 5، ص 271، ح 927؛ وسائل الشيعة، ج 8، ص 222( العود إلى منى، باب 9)، ح 4.

[5]. بحارالأنوار، ج 86، ص 7.