نكته‌اى شگفت‌

برخى از اخباريان، با اين كه تقليد را در فروع، جايز نمى‌دانند، شگفت است كه چگونه آن را در اعتقادات، جايز دانسته‌اند؟ مرحوم فيض‌كاشانى مى‌گويد:

بر شخص عوام، لازم نيست عقايد خود را به‌طور تفصيل تحصيل كند؛ بلكه براى او كافى است كه عقايد حقّه خود را به‌طور اجمال تحصيل كند؛ هرچند از عالمى باشد كه به او خوش‌بين است.[1]

روشن است كه تقليد، معنايى جز اين ندارد؛ ولى در مقام توجيه، شايد بتوان گفت كه منظور وى، از عقايد، عقايد فرعى است، مانند: اوصاف و كيفيت معاد و صفات خدا. گواه سخن اين كه فيض، خود از مخالفان تقليد بوده تا جايى كه در كتاب علم‌اليقين، در مقام دفع اين شبهه برآمده است كه: آيا عمل به كتاب وى، مستلزم تقليد خواننده از او نيست؟ وى مى‌گويد:

سفارش مى‌كنم شما را كه از ظواهر كتاب و سنّت پيروى كنيد. و چنانچه هدايت نشديد، شما را به كيفيت استنباط عقايدتان از كتاب و سنّت سفارش مى‌كنم. و اين كتاب را مطالعه كنيد كه شما را در اخذ عقايدتان از كتاب و سنّت، راه‌نمايى مى‌كند. و اين، تقليد نيست؛ بلكه تنبيهى بر تحقيق، و ارشادى بر براهين حقيقى، و اقتدايى به اشارت، و راه‌نمايى‌هاى صاحب شريعت است.[2]

[1]. الاصول الأصلية، ص 180.

[2]. علم اليقين فى اصول الدين، ج 1، ص 3- 4.