مفتى، مستند به محكمات كتاب و روايات ائمّه (عليهم السلام) باشد، نه بر اساس اجتهاد، تقليد از وى جايز است. با اين تفصيل كه برخى مانند: شيخ‌حرّ عاملى، فيض‌كاشانى، شيخ‌حسين كركى، علّامه‌مجلسى و شيخ عبدالله سماهيجى،[1] اسم آن را «تقليد از امام» مى‌گذارند و برخى چون: شيخ‌يوسف بحرانى،[2] آن را «تقليد از فقيه يا مفتى» مى‌نامند. اين، بدان روست كه به گمان بسيارى از اخباريان، علم و يقين در عقايد، بايد از سخنان اهل‌بيت (عليهم السلام) به دست آمده باشد.[3] شيخ‌حرّ عاملى مى‌گويد:

تقليد در اصول دين و فروع آن، جايز نيست، و احاديث متواتر، گوياى آن است كه به ائمّه معصوم (عليهم السلام) و احاديث آنان- كه راويان موثّق روايت مى‌كنند و يا در كتب معتمده است-، رجوع كنيد و به اين، تقليد نمى‌گويند.[4]

مبانى بحث‌

بحث تقليد در اعتقادات، از يك نگاه، مبتنى بر پاسخ اين سؤال است كه آيا از تقليد، قطع و يقين حاصل مى‌شود يا نه؟[5] و از نگاهى ديگر، بر اين مبنا استوار است كه آيا تقليد، موجب يقين مى‌شود يا نه؟ و از جهتى نيز مبتنى بر اين است كه آيا در اعتقادات، دليل نقلى حجّت است يا عقلى؟ از اين رو، چند قول در مسئله گفته شده است:

[1]. الفوائد الطوسية، ص 324؛ كتاب الوافى، ج 1، ص 240؛ هداية الأبرار، ص 300؛ مرآة العقول، ج 1، ص 183؛ ميراث اسلامى ايران، ج 4، ص 386.

[2]. الدرر النجفية، ج 3، ص 298.

[3]. الفوائد المدنية، ص 47، 122 و 128؛ هداية الأبرار، ص 194؛ الفوائد الطوسية، ص 412؛ الفصول المهمّة، ج 1، ص 129، باب 7، كتاب الوافى، ج 1، ص 14؛ علم اليقين فى اصول الدين، ج 1، ص 3- 4؛ الدرر النجفية، ج 3، ص 293؛ ميراث اسلامى ايران، ج 4، ص 386.

[4]. الفوائد الطوسية، ص 324- 325. نيزر.: الفصول المهمّة، ج 1، ص 129، باب 7.

[5]. زبدة الاصول، شيخ‌بهايى، ص 419.