دارد؟». امام فرمود: «بيست شتر». ابان گفت: «سبحان‌الله! بريدنِ سه انگشت، سى شتر ديه دارد، ولى بريدن چهار انگشت، بيست شتر؟! هنگامى كه اين مطلب در عراق به گوش ما رسيد، گفتيم: كسى كه اين حكم را آورده، شيطان است!». امام صادق (ع) فرمود:

اى ابان! تندروى مكن. اين، حكم رسول خدا (ص) است. ديه زن و مرد، تا يك‌سوم ديه كامل انسان، با هم مساوى‌اند؛ ولى وقتى از يك‌سوم گذشت، ديه زن نصف ديه مرد مى‌شود.

اى ابان! قياس كردى و چنانچه در سنّت قياس شود، دين نابود خواهد شد.[1]

طبق اين روايت، ابان شگفت‌زده مى‌شود كه مگر مى‌شود جُرم بيشتر شود ولى غرامتش كمتر؟! اين، بدان سبب بوده كه در حكم شرعى ديه، به عقل خويش اعتماد كرده بود و امام نيز به همين جهت، او را سرزنش مى‌كند.[2]

سه. در روايتى آمده است كه امام باقر (ع) حتى رأى خويش را نيز بدون استناد به احاديث نبوى، خطرناك مى‌شمارد.[3] در اين صورت، عقول ديگر مردمان چه اعتبارى تواند داشت؟! آن حضرت مى‌فرمايد:

اگر ما [اهل بيت‌]، بر اساس رأى و هواى خودمان، با شما سخن مى‌گفتيم و حديث مى‌كرديم، هلاك مى‌شديم؛ ولكن احاديثى از رسول خداكه درود خدا بر او باد!- در نزد ماست، كه ما همانها را بازگومى‌كنيم.[4]

چهار. در رساله‌اى از امام صادق (ع) كه با چندين سند صحيح نقل شده، چنين آمده است كه مى‌فرمايد:

بدانيد؛ اين، از امور الهى نيست كه يكى شخصى از خلق خدا، دين خود را از روى هوا [ى نفس‌] ى و رأى و قياس، به دست آورَد. أخذ كند.[5]

[1]. الكافى، ج 7، ص 299، ح 6؛ تهذيب الأحكام، ج 10، ص 184، ح 719؛ وسائل الشيعة، ج 19، ص 268،( ديات الاعضاء، باب 44) ح 1.

[2]. فرائد الاصول، ج 1، ص 63.

[3]. روشن است كه منظور آن حضرت، با صرف نظر از مقام امامت و تنها از حيث اقتضائات بشرى است؛ وگرنه، عقل امام، عقل كل است و خطا در آن راه ندارد.

[4]. بحارالأنوار، ج 2، ص 172- 173، ح 1- 8.

[5]. الكافى، ج 8، ص 5، ح 1.