حبّ جاه، آن را دگرگون نساخته و اوهام فاسد، بر او غلبه نكرده باشد، يكى از حجّت‌هاى الهى مى‌دانند كه بعضى از احكام را قبل از ورود شرع درك مى‌كند و شرع نيز مؤيّد آن احكام است، و بعضى از احكام را به تنهايى درك نمى‌كند و شرع، كاشف و مبيّن آنهاست. پس اگر دليل عقلى، بديهى باشد، اخباريان نيز شكّى ندارند كه عمل به آن صحيح است؛ چنان كه حتى حجّيت دليل نقلى نيز تنها از همين گونه دلايل عقلى ثابت مى‌شود.[1] در پايان اين بخش، توضيح خواهيم داد كه بخشى از اين اختلافات، حقيقى نيست.

دلايل اخباريان بر حجّيت عقل بديهى‌

گذشت كه اخباريان، فقط احكام عقل بديهى يا فطرى را معتبر مى‌شمارند، مانند: باب معارف و برخى از مطالب اصول ازقبيل اثبات صانع و صفات خداوند، يگانگى خداوند و عادل بودن او؛ مواردى كه عقل خطا را از صواب بازمى‌شناسد و جدا مى‌كند؛[2] دليل عقلى بر حجّيت كتاب و سنت، چراكه اگر بخواهيم با خود كتاب و سنت حجّيت اين دو را اثبات كنيم دور لازم مى‌آيد.[3]

از نگاه اصوليان، حجّيت احكام قطعى عقل، نيازى به استدلال ندارد؛ زيرا آنان حجّيت هرقطعى را ذاتى مى‌دانند؛ چه در احكام بديهى عقل و چه در ديگر موارد. ولى اخباريان بيان ديگرى دارند و براى حجّيت اين‌گونه احكام نيز دلايلى اقامه كرده‌اند:

1. تأييد حكم عقل توسط روايات‌

به اعتقاد اخباريان، دليل حجّيت و اعتبار احكام قطعى عقل، تأييد آن‌ها توسط شارع است. چنان كه شيخ حرّ عاملى پس از آن كه نمونه‌هايى براى حكم قطعى عقل برمى‌شماردمانند اثبات صانع و صفات خداوند، يگانگى خداوند و عادل‌

[1]. طرائق الحقائق، ج 1، ص 281؛ الحدائق الناضرة، ج 1، ص 131- 132؛ الدرر النجفية، ج 2، ص 251 و 253؛ إثبات الهدى، ج 1، ص 119؛ و ص 77- 78.

[2]. الفوائد الطوسية، ص 426.

[3]. همان جا؛ إثبات الهداة، ج 1، ص 77.