شيخ عبدالله سماهيجى (1086- 1135 ق)

شيخ عبدالله فرزند صالح‌بن جمعه، در روستاى سماهيج بحرين زاده شد. به سبب حمله خوارج به بحرين، ناگزير به اصفهان آمد و هنگام حمله افغان‌ها، به بهبهان رفت و ماندگار شد. محدّث سماهيجى، محدّثى متبحّر و شاعرى زبردست بود. در ميان استادان و مشايخ اجازه سماهيجى، شيخ سليمان‌بن عبدالله ماحوزى معروف به محقّق بحرانى (م 1121 ق)، از همه سرشناس‌تر، و سهمش در آموزش وى، بيشتر بوده است.

سماهيجى از اخباريان تندرو بود و كمال تواضع را نسبت به هم‌مسلكان اخبارى‌اش داشت؛ چنان كه در اجازه‌اى كه به شيخ‌ياسين داده، خود را «خادم و

خاك زير قدم‌هاى اخباريان» خوانده است.[1] وى به همان‌اندازه كه به اخباريان عرض ارادت مى‌كرد، اهل‌اجتهاد را نيز با سرزنش‌هاى خود مى‌نواخت و به بدگويى از اصوليان شهرت داشت.[2] محدّث بحرانى كه خود از اخباريان است، او را از اخباريان خالص و ناب مى‌داند؛ ولى مى‌گويد:

وى بسيار مجتهدان را سرزنش و ملامت مى‌كرد و به آنان ناسزا مى‌گفت.[3]

سخن سيد عبدالله جزايرى نيز شنيدنى است كه مى‌گويد:

وى بر طريقه و مشى اخباريگرى، افراط و تندروى مى‌كرد و [نمونه‌اى‌] از زياده‌روى او اين بود كه عمل به ظواهر آيات را منع مى‌كرد و عقيده داشت تمام قرآن براى رعيت و مردم، متشابه است![4]

سماهيجى تأليفات بسيار داشت. برخى منية الممارسين فى أجوبة الشيخ‌ياسين را بهترين كتاب سماهيجى دانسته‌اند؛ اگرچه معتقدند كه اين نيز همانند ديگر آثارش،

[1]. لؤلؤة البحرين، تحقيق محمّدصادق بحرالعلوم، ص 102.

[2]. الإجازة الكبيرة، ص 203- 207؛ لؤلؤة البحرين، ص 98- 102؛ أنوار البدرين، ص 174؛ الفوائد الرضوية، ص 251؛ ميراث اسلامى ايران، به كوشش رسول جعفريان، ج 4، ص 381؛ روضات الجنات، ج 1، ص 130؛ قصص العلماء، ص 102.

[3]. لؤلؤة البحرين، ص 98.

[4]. الإجازة الكبيرة، ص 203.