شيخ‌حسين كركى (م 1076 ق)

حسين‌بن شهاب‌الدين عاملى كركى، اديب و شاعرى حكيم بود كه اشعارى زيبا به‌ويژه در مدايح اهل‌بيت (عليهم السلام) از وى به جا مانده است. وى پس از مدتى سكونت در اصفهان، تا پايان عمر در حيدرآباد هند اقامت گزيد. وى داراى ديوان شعر و آثار متعدّدى در طب، ادبيات، حديث و فقه بوده است.[1]

مهم‌ترين اثرِ به‌جاى مانده از شيخ‌حسين كركى، كتابى است در تأييد مكتب اخبارى، به نام هداية الأبرار إلى طريق الائمّة الأطهار (عليهم السلام) كه ميرزامحمّد اخبارى (م 1232 ق) آن را ستوده و يكى از منابع اخباريگرى معرّفى كرده است.[2] در مقدّمه اين كتاب، اصل اختلاف و محلّ نزاع بين قائلان و نافيان اجتهاد را بيان كرده و منشأ اختلاف را تعصّب‌هاى جاهليت، و راه حلّ آن را تأمّل در كلام ائمه طاهرين (عليهم السلام) مى‌داند. نكته شگفت اين كه كركى در باب هفتم كتاب، اجتهاد را باطل مى‌داند و استدلال‌هاى عقلى برخى از قدما (مانند شيخ‌مفيد، سيّدمرتضى و شيخ‌طوسى) را «از باب جدال و ابطال باطل و احقاق حق» مى‌داند؛ هرچند آن ادلّه فى‌نفسه باطل است![3]

ملّا خليل قزوينى (1001- 1089 ق)

ملّا خليل فرزند غازى قزوينى، مكنّا به ابوحامد، از محدّثان و اخباريان بزرگ قرن يازدهم هجرى، در قزوين ديده به جهان گشود و در آن‌جا رشد كرد. او در نزد

شاهان صفوى و امرا و وزراى آنان، مورد احترام بود و در بيست و شش سالگى، توليت آستانه حضرت عبدالعظيم حسنى، به او واگذار شد؛ گرچه مدّتى بعد، به‌

[1]. أمل الآمل، ج 1، ص 70- 71؛ رياض العلماء، ج 2، ص 75- 76؛ روضات الجنات، ج 2، ص 338؛ ريحانة الأدب، ج 5، ص 48؛ أعيان الشيعة، ج 9، ص 209- 216، ش 5240؛ الذريعة، ج 15، ص 136- 137، ش 909- 910 و ج 10، ص 249، ش 803 و ج 14، ص 124، ش 960.

[2]. روضات الجنات، ج 7، ص 137، ش 631؛ أعيان الشيعة، ج 9، ص 210، ش 5240.

[3]. هداية الأبرار، ص 3- 4، 16- 17، 101، 134 و 232- 233.