عللى عزل شد. آن‌گاه، پس از مدّتى اقامت در مكّه مكرّمه، به قزوين بازگشت و همان‌جا نيز درگذشت.[1]

ملّاخليل قزوينى، نمونه‌اى تمام عيار از اخباريان سرسخت و تندرو بود؛[2] به شدّت منكر طريقه اجتهاد بود و عقيده داشت كه تمام اخبار اصول كافى، صحيح‌اند و عمل به آنها واجب است؛ زيرا در آن، هيچ روايت تقيه‌اى وجود ندارد و حضرت بقيةالله (ع) همه روايات اصول كافى را ديده و با تعبير «أنّه كافٍ لشيعتنا»، از آن تعريف فرموده است. شگفت‌تر اين كه معتقد بود هرروايتى كه در اصول كافى، مرسل و با «رُوِى» آمده، بدون واسطه، از خود صاحب‌الزمان (ع) روايت شده است.[3]

يكى از داستان‌هاى جالب درباره ملاخليل قزوينى، اين است كه چون استعمال دخانيات را حرام مى‌شمارْد، رساله‌اى در اين‌باره تأليف كرد و نسخه‌اى از آن را با جلدى ظريف و لطيف، در پارچه‌اى نفيس گذاشت و براى علامه مجلسى به اصفهان فرستاد تا شايد با مطالعه آن، از كشيدن قليان منصرف گردد؛ زيرا او زياد

قليان مى‌كشيد؛ حتى روى منبر و كرسىِ درس![4] علامه‌مجلسى هم بعد از مطالعه كتاب، تنباكوى مرغوبى را در آن پارچه نفيس گذاشت و همراه با نامه‌اى براى وى‌

[1]. رياض العلماء، ج 2، ص 261؛ روضات الجنات، ج 3، ص 269- 270، ش 287؛ أعيان الشيعة، ج 10، ص 149، ش 6247؛ ريحانة الأدب، ج 4، ص 450- 451؛ دايرة المعارف تشيّع، ج 7، ص 247؛ أمل الآمل، ج 2، ص 112، ش 314؛ جامع الرواة، ج 1، ص 298- 299؛ دايرة المعارف تشيّع، ج 7، ص 248.

[2]. با اين حال، شگفت است كه آقابزرگ تهرانى، به استناد قول به حرمت نماز جمعه، در اخبارى بودن او ترديد مى‌كند( طبقات أعلام الشيعة، ج 5، ص 204). گويند ملا خليل قزوينى بعد از مناظره‌اى با ملا محسن فيض‌كاشانى، به اشتباه خود پى مى‌برد و از قزوين، با پاى پياده به كاشان مى‌رود و با خطاب« يا محسن! قد أتاك المسيئ»، از وى عذرخواهى مى‌كند و برمى‌گردد( روضات الجنات، ج 3، ص 271؛ خاتمة مستدرك الوسائل، ج 2، ص 198).

[3]. روضات الجنات، ج 3، ص 270؛ رياض العلماء، ج 2، ص 262.

[4]. شايان توجه است كه اين كار مجلسى( رحمه الله)، تلاشى اجتماعى براى جلوگيرى از تندروى‌هاى اخباريانِ افراطى بوده است؛ هرچند خود او نيز اخبارگرا بود و مرام فكرى‌اش فاصله دورى با اخباريگرى نداشت. در صفحات آينده، هنگام معرّفى ديدگاه‌هاى علامه مجلسى، توضيح بيشترى در اين باره خواهيم داد.