ناسخ به نسخه وى دست پيدا مى‌كرد اين غلط را قرائت خاص آن صحابى معروف مى‌پنداشت و براى ديگران نقل مى‌كرد و آن را به آن صحابى نسبت مى‌داد. و هلم جرّا.

به اضافه آن كه گاهى كسى به مصحف خود براى توضيح و تفسير، چيزى را مى‌افزود و بعد كسى گمان مى‌كرد اين مطلب افزوده شده جزء قرآن است. و از آن به عنوان قرائت خاصى ياد مى‌كردند و به صاحب مصحف نسبت مى‌دادند.

راغب مى‌گويد: «آنان كه مصحف را نگاشتند از تسلط كافى بر كتابت بى‌بهره بودند؛ لذا حروفى را در جاهايى كه لازم نبود قرار دادند[1]» در اين مورد هم از امام باقر- عليه السلام- روايتى منقول است كه اشاره مى‌كند به حروفى كه كاتبان سهوا آن را نگاشتند و ديگران جزء آيات پنداشتند[2] هم چنان كه از امير المؤمنين روايتى در اين باب نقل شده است كه به قرينه، اشاره مى‌كند به اسقاط بعضى حروف الف و لام توسط كاتبان و نساخ. حد اقل در رسم الخط. روايت چنين است:

«هنگامى كه مصحف را مشاهده كردند مشتمل بر تنزيل و تأويل ... نه «الفى» از آن كم شده بود و نه «لامى» ... و در نقل ديگرى: «حتى يك حرف از آن كم نشده بود[3]». و در نقل سوم: «هنگامى كه امام- ع- مصحف را آورد گفت: اين كتاب پروردگارتان مى‌باشد. آن‌چنان كه بر پيامبرتان نازل گشته است. نه حرفى به آن افزوده شده است. و نه حرفى از آن كاسته شده است. گفتند: ما را بدان حاجت نيست!»[4].

نمونه‌هاى روشن‌

در اينجا بد نيست بعضى از نمونه‌هايى را كه نتيجه اشتباه نساخ است و ما فكر مى‌كنيم از خطاى قلم آنان است ذكر كنيم:

[1] محاضرات الادباء، ج 2، جزء 4، ص 434.

[2] تفسير البرهان، مقدمه، ص 50 و 37 به نقل از: عياشى.

[3] الاحتجاج، ج 1، ص 383 و 222. كتاب سليم بن قيس، ص 99. بحار، ج 89، ص 40 و 41. البيان سيد ابو القاسم خوئى، ص 242. و تفسير صافى، مقدمه ششم، ص 41.

[4] وافى، ج 5، ص 273. و اعتقادات صدوق( چاپ‌شده همراه با: باب حادى عشر)، باب الاعتقاد فى مبلغ القرآن.