ترتيب موجود در زمان رسول خدا- ص- است. و ترتيب قبلى را دست نخورده مى‌دانيم. از جمله شواهد اين مطلب آن است كه قسمت اعظمى از سوره‌هاى قرآن در زمان پيامبر به شكل سوره‌هاى مشخص و با نامهاى معين معروف شده بودند. و در زمينه بعضى از سوره‌ها دستوراتى نيز صادر مى‌گشت‌[1] حتى نامگذارى دسته‌اى هم براى عده‌اى از سوره‌هاى مشابه صورت گرفته بود مانند: السبع الطوال، المئين و مفصلات كه اشاره به سوره‌هاى بلند اوّل قرآن يا سوره‌هاى داراى بيش از يك‌صد آيه مى‌كرد. اين تعابير در لسان روايات وارده از رسول خدا- ص- يافت مى‌شوند[2].

رواياتى هم كه از پيامبر- ص- نقل مى‌كنند كه حضرت رسول- ص- در برخى موارد دستور به وضع بعضى از آيات در جاهاى معينى مى‌داد مؤيد نظر ماست و قول به حفظ ترتيب آيات را تقويت مى‌كند. اما ترتيب قرآن حضرت على- ع- كه بر اساس نزول قرآن بوده است آنهم احتمالا ناظر به ترتيب سوره‌ها بر اساس نزول است نه ترتيب آيات عمل پيامبر اكرم، يعنى دستور به وضع بعضى از آيات در جاهاى خاص، منافاتى با نظر فوق ندارد. بلكه تنها استثنائى بوده است. و در ديگر موارد همان ترتيب نزول، محفوظ بوده است. از همين استثنائات است دستور پيامبر اكرم- ص- به وضع آيات ربا- كه گفته مى‌شود آخرين آيات وحى است‌[3] در سوره بقره كه سال اول هجرى نازل شده است.

البته اين احتمال بر فرض صحت روايتى است كه آيات ربا را آخرين آيات نازله مى‌داند.

تصرف صحابه در تأليف قرآن‌

ممكن است ادعا شود، صحابه در تأليف قرآن و حتى در ترتيب آيات قرآن تصرف كرده‌اند. و به دليل زير تمسك جست: صحابه، براى جمع‌آورى قرآن از آيات مكتوب بر پوست، استخوان و آيات محفوظ در اذهان مردم، استفاده كردند. و ماجراهاى متعدد اين قضيه از جمله ماجراى دو آيه آخر سوره برائت كه عمر گفت: اگر سه آيه بودند آنها را

[1] براى بخشى از اين روايات و نصوص رك: بحوث فى تاريخ القرآن و علومه، ص 97، 95 و 101.

[2] براى نمونه رك: مشكل الآثار، ج 2، ص 154.

[3] رك: الاتقان، ج 1، ص 26 و 27 به نقل از: منابع متعدد و تاريخ الاسلام، ذهبى، ج 2، ص 287.