مسأله 2087- جو و گندم در ربا يك جنس حساب مى‌شود، پس اگر يك من گندم بدهد و يك من و پنج سير جو بگيرد، ربا و حرام است. و نيز اگر مثلًا ده من جو بخرد كه سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتى گندم را مى‌دهد، مثل آن است كه زيادى گرفته و حرام مى‌باشد.

مسأله 2088- اگر مسلمان از كافرى كه در پناه اسلام نيست ربا بگيرد اشكال ندارد و نيز پدر و فرزند و زن و شوهر مى‌توانند از يكديگر ربا بگيرند.

شرايط فروشنده و خريدار

مسأله 2089- براى فروشنده و خريدار شش چيز شرط است: اول: آن كه بالغ باشند.

دوم: آن كه عاقل باشند. سوم: آن كه سفيه نباشند [1] يعنى مال خود را در كارهاى بيهوده مصرف نكنند. چهارم: آن كه قصد خريد و فروش داشته باشند پس اگر مثلًا به شوخى بگويد مال خود را فروختم، معامله باطل است. پنجم: آن كه كسى آنها را مجبور نكرده باشد. ششم: آن كه جنس و عوضى را كه مى‌دهند مالك باشند [2] و احكام اينها در مسائل آينده گفته خواهد شد.

مسأله 2090- معامله با بچه نابالغ باطل است‌ [3]، اگرچه پدر يا جدّ آن بچه به او اجازه داده باشند كه معامله كند، اما اگر طفل وسيله باشد كه پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خريدار برساند، يا جنس را به خريدار بدهد و پول را به فروشنده برساند،- چون واقعاً دو نفر بالغ با يكديگر معامله كرده‌اند- معامله صحيح است، ولى بايد فروشنده و خريدار يقين داشته باشند كه طفل جنس و پول را به صاحب آن مى‌رساند.

[1] شرط آن است كه سفيه از طرف حاكم منع نشده باشد، و همين‌طور شرط است كه به‌راه‌هاى ديگر حاكم او را ممنوع نكرده باشد از تصرف در اموال خودش.

[2] يا اختياردار، مثل پدر و جدّ صغير.

[3] مگر در چيزهاى حقير كم قيمت كه متعارف است، در صورتى كه طفل مميز باشد.