بر سر این است که آیا شما آن دولتی را که افلاطون آرزو میکند «دوست میدارید» یا نه؟ اگر دوست میدارید برای شما خوب است، اگر دوست نمیدارید برای شما بد است. اگر عدهای دوست بدارند و عدهای دوست ندارند، نمیتوان به موجب «دلیل» حکم کرد، بلکه باید به زور متوسل شد، یا زور آشکار یا زور پنهان [1]

خلاصه سخن راسل این است که مفهوم خوب و بد، بیان کننده رابطه میان شخص اندیشنده و شیء مورد جستجوست. اگر رابطه، رابطه دوست داشتن باشد آن شیء را «خوب» میخوانیم و اگر رابطه، رابطه نفرت داشتن باشد آن را «بد» میخوانیم و اگر نه دوست داشتن باشد و نه نفرت داشتن، آن شیء نه خوب است و نه بد.

و هرگاه یک معنی و یک مفهوم بر شیئی خاص از آن نظر صدق کند که اضافه و رابطه با شیء خاص دیگر دارد، آن معنی و مفهوم نمیتواند کلیت و اطلاق داشته باشد.

پاسخ راسل این است که اولًا باید ریشه دوست داشتن را به دست آوریم که چرا انسان چیزی را دوست میدارد و چرا چیزی را دوست نمیدارد. انسان چیزی را دوست میدارد که آن چیز برای حیات او- ولو از جنبه خاص- مفید و نافع باشد. به عبارت دیگر طبیعت همواره به سوی کمال خود میشتابد و برای اینکه انسان را در آنچه وسیله اختیار و اراده صورت میگیرد وادار به کار و عمل نماید، شوق و علاقه و دوستی را در او تعبیه کرده است، همچنان که مفهوم «باید» و «نباید» و «خوب» و «بد» را تعبیه کرده است.

طبیعت همچنان که به سوی کمال فرد و مصلحت فرد میشتابد، به سوی کمال نوع و مصلحت نوع نیز میشتابد. اساساً کمال فرد در قسمتهایی، از کمال نوع مجزا نیست. در اموری که کمال نوع است و کمال فرد در کمال نوع است، قهراً نوعی دوست داشتنها که همه افراد در آنها علی السویه هستند، در همه افراد به صورت یکسان وجود پیدا میکند. این دوست داشتنهای متشابه و یکسان و کلی و مطلق، معیار خوبیها و بدیها هستند.

عدالت و سایر ارزشهای اخلاقی، همه اموری هستند که طبیعت از نظر مصالح نوع و کمال نوع به سوی آنها میشتابد و برای رسیدن به آنها از طریق عمل اختیاری، علاقه به این امور را در نفس همه افراد به وجود آورده و به موجب آن علاقهها بایدها و نبایدها به

[1]. همان، ص 244