درس هفتم، هشتم و نهم : منازل و مقامات

عرفا برای رسیدن به مقام عرفان حقیقی، به منازل و مقاماتی قائلند که عملًا باید طی شود و بدون عبور از آن منازل، وصول به عرفان حقیقی را غیرممکن میدانند.

عرفان با حکمت الهی وجه مشترکی دارد و وجوه اختلافی. وجه مشترک این است که هدف هر دو معرفة اللَّه است. اما وجوه اختلاف این است که از نظر حکمت الهی، هدفْ خصوص معرفة اللَّه نیست بلکه هدفْ معرفت نظام هستی است آنچنان که هست. معرفتی که هدف حکیم است نظامی را تشکیل میدهد که البته معرفة اللَّه رکن مهم این نظام است، ولی از نظر عرفان هدفْ منحصر به معرفة اللَّه است.

از نظر عرفان، معرفة اللَّه معرفت همه چیز است؛ همه چیز در پرتو معرفة اللَّه و از وجهه توحیدی باید شناخته شود و این گونه شناسایی فرع بر معرفة اللَّه است. ثانیاً معرفت مطلوب حکیم معرفت فکری و ذهنی است، نظیر معرفتی که برای یک ریاضیدان از تفکر در مسائل ریاضی پیدا میشود. ولی معرفت مطلوب عارف معرفت حضوری و شهودی است، نظیر معرفتی که برای یک آزمایشگر در آزمایشگاه حاصل میشود. حکیم طالب «علم الیقین» است و عارف طالب «عین الیقین».

ثالثاً وسیلهای که حکیم به کار میبرد عقل و استدلال و برهان است، اماوسیلهای که عارف به کار میبرد قلب و تصفیه و تهذیب و تکمیل نفس است. حکیم میخواهد