بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، ص: 45

کواکبی

سومین قهرمان اصلاح در جهان سنی عرب، شیخ عبدالرحمن کواکبی است. کواکبی اهل سوریه و صفوینژاد است، یعنی نسب به شیخ صفیالدین اردبیلی میرساند [1]. با زبان ترکی و فارسی آشنایی داشته و از پیروان عبده و به یک واسطه از پیروان سید جمال به شمار میرود. کواکبی در سال 1271 هجری قمری در سوریه به دنیا آمد و بیشترین ایام عمر خود را در همان سوریه گذرانید. اواخر به مصر آمد و چند سالی هم در مصر بسر برد که اجلش فرا رسید و در سال 1320 هجری قمری در سن پنجاه سالگی درگذشت.

کواکبی یک مفکر اسلامی ضد استبداد بود. با استبداد ترکان عثمانی که بر سوریه حکومت میکردند سخت مبارزه میکرد. از کواکبی دو اثر باقی است: یکی به نام طبایع الاستبداد که در صدر مشروطیت ایران به فارسی ترجمه شده است و دیگری امّ القری. آراء اصلاحی او در آن کتابها مندرج است.

کواکبی مانند سید جمال، آگاهی سیاسی را برای مسلمانان واجب و لازم میشمرد و معتقد بود «رژیم سیاسی» که مثلًا مشروطه باشد یا چیز

[1] .نقش سید جمالالدین در بیداری مشرق زمین، ص 113 و 114.