بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، ص:44

حاصل کار عبده مکمل یکدیگر بوده است، مخصوصاً که هردوی آنها ضرورت بازگشت مستقیم به منابع اصلی فکر دینی [1] و توجیه عقلی احکام شریعت و هماهنگی آنها با مسائل عصر [2] و پرهیز از پراکندگی و فرقهبازی [3] و پافشاری بر سر احیای اجتهاد و کوشش برای شناخت روح و جوهر دین اسلام در ورای قواعد خشک و بینش قشری علمای چاکر حکومت، همداستان بودند و همین خواستها و آرزوها بود که به نام اصول اساسی تجددخواهی سنی پذیرفته شد [4].

[1] یعنی احساس اینکه آنچه امروز به نام اسلام در دست مسلمانان است عین اسلام حقیقی نیست صورت تحریف شده و مسخ شده آن است

(2) یعنی احساس اینکه طرز شناخت مسلمین از اسلام طبق دستور باید منطقی و توأم با تعقل باشد نه به صورت پیروی کورکورانه از عادات مورثی تا بتواند تحرک منطقی لازم را داشته باشد و بر عکس شناخت امروز مسلمین از اسلام شناخت کورکورانه است نه منطقی و علمی

[3] گویند سید میگفت مسلمانان تنها درباره یک چیز اتفاق و وحدت نظر دارند و آن اینکه درباره هیچ چیز اتفاق و وحدت نظر نداشته باشند (اتفقوا علی ان لا یتفقوا)

[4] سیری در اندیشه سیاسی عرب ص 156.