بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، ص: 105

دوست و رفیق و فرزند و خویشاوند و مرید را در کارها دخالت دادن مصانعه است.

قرآن کریم لغت «ادهان» را به کار برده است که معمولًا در عرف امروز «مداهنه» به کار برده میشود.

ادهان یعنی روغنمالی، در اصطلاح امروز فارسی زبانان «شیرهمالی» یا «ماستمالی» گفته میشود. این تعبیر معمولًا در موردی به کار برده میشود که یک امری به جای اینکه به طور جدی اجرا شود، به صورتسازی بدون حفظ محتوا قناعت میشود. قرآن میفرماید که کفار دوست دارند که تو اهل مداهنه میبودی تا

مداهنه میکردند؛ مثلًا صورت توحید، صورت برادری و برابری، صورت ممنوعیت ربا محفوظ میبود، اما حقیقت و محتوا نه. خلاصه اینکه دوست داشتند تو اهل مصانعه بودی، و نیستی. پس سَمبَل کردن، به صورتسازی قناعت کردن مصانعه است.

گفتیم رفیقبازی، ملاحظه دوستان، فرزندان، خویشاوندان و مریدان را در اجرای امر خدا دخالت دادن مصانعه است. داستانی از علی علیه السلام در تاریخ مسطور است که از این جهت آموزنده است:

آنگاه که علی علیه السلام به فرماندهی یک سپاه با سربازانش از یمن برمیگشت و حُلّههای یمنی همراه داشت که متعلق به بیتالمال بود، نه خودش یکی از آن حلّهها را پوشید و نه به یکی از سپاهیان اجازه داد در آنها تصرف کند. یکی دو منزل نزدیک مکه (آن وقت رسول خدا برای حج به مکه آمده بود) خود برای گزارش زودتر به حضور رسید و سپس برگشت که با سربازانش با هم وارد مکه شوند. وقتی که به محل سربازان رسید، دید آنها آن حلّهها را آورده و پوشیدهاند. علی بدون هیچ ملاحظه و رودربایستی و مصلحتاندیشی سیاسی، همه را از تن آنها کند و به جای اول گذاشت. سربازان ناراحت شدند. وقتی که به حضور رسول خدا