اسم الکتاب : تفسیر و مفسران المؤلف : معرفت، محمدهادی الجزء : 1 صفحة : 89
باید چه بکنم؟ امام علیه السّلام فرمود: حکم این مورد و امثال آن از قرآن دانسته میشود؛ خداوند میفرماید: «وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ» [1] بر روی همان زهره مسح کن» [2]. معنای سخن امام این است که آیه فوق بر نفی حرج دلالت میکند؛ هر جا ضرری یا مشقتی به سبب انجام وظیفه شرعی به مکلف برسد، آن تکلیف برداشته میشود؛ و این مطلبی است که باید هر مسلمانی از خود قرآن به دست آورد! از ائمه علیهم السّلام این گونه استدلالها به آیات از قرآن برای اثبات مسائل شرعی، در میان جمع حاضران فراوان بر جای مانده است و این عملکرد ائمه، آموزش مستقیم این نکته است که همه کس توان فهم قرآن را دارد و ظواهر قرآن برای همه قابل درک است. استاد بزرگوار ما آقای خویی شواهد زیادی برای اثبات این مطلب آورده است. [3]
نسبتی ناروا به فقهای اخباری
در دوران متأخر به فقهای اخباری نسبت داده شده که حجیت ظواهر قرآن را قبول ندارند و استناد به قرآن و استنباط احکام از آن را نادرست میشمرند؛ این نسبت اساسا نادرست است؛ زیرا حتی یک نفر از فقهای یاد شده نه در گذشته و نه حال، چنین نظری نداشته و هیچ اثری از چنین مبنایی در مبانی فقهی و استدلال آنان به چشم نمیخورد بلکه عکس آن دیده میشود. آری، شاید در سخن بعضی از آنان که در صدد بیان رفعت مقام اهل بیت عصمت علیهم السّلام بودهاند و خواستهاند موضع والای آنان را درباره قرآن کریم بیان کنند، تعابیری به چشم بخورد که ظاهرش چنین تصوری را ایجاد کند، ولی نباید به ظاهر تعبیرات بسنده کرد، بلکه باید آن را به معنایی صحیح و قابل توجیه تلقی نمود. محمد امین استرآبادی (متوفای 1033) میگوید: «به نظر من دیدگاه اخباریهای پیشین درباره حجیت ظواهر قرآن، دیدگاهی صحیح است؛ زیرا بر این باورند که از
[1] «و در دین بر شما سختی قرار نداده است». حج 22: 78. [2] وسائل الشیعه، ج 1، ص 464، شماره 5. [3] البیان، ص 284- 282.
اسم الکتاب : تفسیر و مفسران المؤلف : معرفت، محمدهادی الجزء : 1 صفحة : 89