اسم الکتاب : تفسیر و مفسران المؤلف : معرفت، محمدهادی الجزء : 1 صفحة : 106
جمع میان ایجاز و ایفاء
ویژگی دیگر قرآن، رساندن مطالب فراوان و مسائل گوناگون در قالب کوتاهترین تعبیرات و سادهترین کلمات است؛ به گونهای که گاهی حجم مطالب چندین برابر حجم تعبیرات و کلمات است. قرآن سرشار از این گونه موارد است و این از ویژگیهای آن است که در کوتاهترین الفاظ، بلندترین و گستردهترین معانی را میرساند. مثلا سوره حجرات به رغم کوتاهی آن، که تنها 18 آیه دارد، مشتمل بر بیش از 20 مسأله از عمدهترین و اساسیترین مسائل اسلامی است. این سوره در مدینه برای ساختار جامعهای سالم و مترقی نازل گردید که مفسران به ویژه متأخرین به تفصیل درباره آن سخن گفتهاند، ما نیز در تفسیر، بخشی از آن را یادآور شدهایم. یکی از مسایلی که بدان پرداخته، قاعده «لطف» است که اساس همه شرایع آسمانی است و دیگر، مسأله «حبّ فی اللّه و بغض فی اللّه» است که پایه ایمان به شمار میآید، و در کوتاهترین عبارت میفرماید: «وَ لکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیانَ» [1]. این لطف و عنایت خداوند به بندگان است که برای آنان اسباب طاعت را فراهم آورد و در دسترسشان قرار داد تا به اطاعت خدا توانا باشند و از پلیدی و گناه بپرهیزند، به گونهای که ایمان به خدا و اطاعت او را در دلهای آنان میآراید؛ یعنی با برداشتن پرده تجاهل از دلها، آراستگی ایمان را برای آنان آشکار میسازد، همچنین با آشکار ساختن زشتی گناه، آن را برایشان ناخوشایند میسازد به گونهای که خودشان از آن دست برمیدارند. بنابراین مؤمن، در حالی خدا را اطاعت میکند که خدا خودش طاعت را در دل او دوست داشتنی نموده است؛ لذا در کمال آرامش و آسانی روی به بندگی میآورد. چنان که معاصی را نیز با آسانی کامل ترک میکند، چون از درون خود نسبت به آن احساس نفرت میکند. این همان قاعده «لطف» (یعنی فراهم ساختن آنچه
[1] «ولی خداوند ایمان را خوشایند شما قرار داد و آن را در دلهایتان آراست و کفر و فسق و سرکشی را برای شما ناخوشایند ساخت». حجرات 49: 7.
اسم الکتاب : تفسیر و مفسران المؤلف : معرفت، محمدهادی الجزء : 1 صفحة : 106