ناگوار گرفتار آمده است ، چون از آن شهود محروم است ، نمي تواند به اين برهان اعتماد نمايد .

بر همين قياس ، کسي که حقيقت خود را شهود کرده و محبت خود را نسبت به خداوند مي يابد ، همراه با شهود خود يا پيش از آن ، چهره و وجه بي کران محبوب را مشاهده مي کند ، و براي او نيز در مرحله تفسير و تعبير که هنگام مفهوم گيري است ، برهان تام است .

اما براي کساني که دل به موجودات محدود و مقيّد سپرده و زندگي را در خيال وصال آن ها به خسران مي گذرانند يا آن که از اين خيال نيز فارغ بوده و هستي را ويران و خرابه ، و خود را بيگانه و بي آشيان و سرگردان مي خوانند ، اين برهان به سادگي راه گشا نيست ، زيرا او از محبت و اميد خود نسبت به خداوند سبحان غافل بوده و محبت و اميد ديگران را نيز منکر است .

قوام برهان فطرت ، به واقعيت محبّت يا اميد ، در همه افراد يا آدميان نيست ؛ هر چند که اين محبت و اميد با فطرت آدميان آميخته است و در همه افراد وجود دارد . در برهان فطرت ، دريافت يک مصداق از محبت يا اميد کفايت مي کند ؛ نظير اين که شخص ، محبت يا اميد به حقيقت نامحدود را در خود بيابد يا آن که به وجود آن در يکي از افرادي پي ببرد که به شهود آن نايل آمده و از شعله هاي فروزان آن با عباراتي گداخته و سوزان خبر مي دهند ؛ « فلئن صيّرتني للعقوبات مع أعدائک و جمعت بيني و بين أهل بلائک و فرّقت بيني و بين أحبّائک و أوليائک فهبني يا الهي و سيّدي و مولاي و ربّي صبرت علي عذابک فکيف أصبر علي فراقک و هبني صبرت علي حرّ نارک فکيف أصبر عن النظر إلي کرامتک » . 1

با يقين به وجود محبت نسبت به حقيقت نامحدود الهي در يک فرد ، به وساطت