اسم الکتاب : تبيين براهين اثبات خدا المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 283
شرايط ، اذعان و اعتراف به قانون اخلاقي نيز حذف شود ، دخالت آن
شرط در تکوين و تحقق قانون محرز شده و از اين طريق ، اثبات واجب به عنوان
تنها موجودي که مرجع و مسند قوانين اخلاقي بوده و علّت آن است ، مورد خدشه
قرار مي گيرد .
اثبات هستي مجرد با توجه به احکام نظري و عملي عقل
حکماي اسلامي با نظر به فعاليت هاي عقلي ، اعم از آن که فعاليت و
کار عقل نظري يا عقل عملي باشد ، به اثبات موجود متافيزيکي و هستي فوق
طبيعي پرداخته اند ؛ ليکن شيوه استدلال آن ها ، با شيوه اي که در برهان هاي
اخلاقي فوق مورد استفاده قرار گرفته است ، مغايرت دارد . در برهان هاي
اخلاقي ياد شده ، از وجود خداوند براي توجيه اطلاق احکام اخلاقي نسبت به
شرايط اجتماعي و طبيعي مختلف استفاده شده است .
ابن سينا رحمه الله در نمط چهارم اشارات و تنبيهات از فقدان ويژگي
هاي مادّي در انديشه هاي عقل نظري و همچنين از مادّي نبودن حالات نفساني ،
نظير محبّت ، اخلاص ، اراده و عزم ، بر تجرّد آن ها و تجرد موصوف آن ها ،
يعني نفس استدلال مي نمايد[1]. براي اين استدلال ، وجود يک انديشه کلي يا
عزم و اخلاص مستند به قانون اخلاقي در ذهن يک فرد ، حتى در يک موقعيت محدود
و مقيّد کفايت مي کند ؛ البته اين برهان ، هرگز عهده دار اثبات ذات واجب
نيست و تنها موجود مجرد و غير مادي را اثبات مي نمايد ، آن هم نه در خارج
از محدوده نفس و برتر از آن ، بلکه تجرد خود نفس و تجرد مقداري از اوصاف
علمي و عملي وي را ثابت مي کند .