متصف گردد ؛ يعني وصف که همان نظم است ، در خارج موجود نباشد و فقط در ذهن يافت شود و موصوف که موجود خارجي است ، به وصف ذهني ، در خارج متصف بشود و اين اتصاف همان وجود رابط است که موجود ذهني را با موجود عيني مرتبط مي نمايد .

تفکيک فوق ، همان طور که در مقدمه کتاب شناخت شناسي در قرآن بيان شده است ، طبق تحقيق استاد علامه طباطبايي( ره ) محال است ، زيرا ربط تابع طرفين در ظرف تحقق خود است و در هر ظرفي که ربط وجود دارد ، طرفين آن نيز بايد موجود باشد و جريان ربط غير از جريان حکايت و ارائه است که صورت ذهنيِ موجود خارجي را نشان مي دهد ، پس هر معقولي يا ظرف عروض و اتصاف او خصوص ذهن است و اصلاً در خارج نيست ، يا ظرف عروض و اتصاف آن عين است ، چنان که ذهن نيز مي تواند ظرف هر دوي آن ها باشد .

بر اين اساس ، نظم و مانند آن از مفاهيم فلسفي ، حتماً ظرف عروض آن ها مانند ظرف اتصاف آن ها خواهد بود ؛ يعني اگر ظرف اتصاف ذهن بود ، ظرف عروض نيز ذهن است و اگر ظرف اتصاف عين بود ، ظرف عروض حتماً عين خواهد بود ؛ ليکن موجود بودن اشيا در خارج يکسان نيست تا از تحقق عيني اين گونه معقول هاي ثاني ، تسلسل و تکرار نوع و مانند آن لازم آيد ، بلکه موجود بودن برخي امور به همان موجود بودن منشأ انتزاع آن هاست و بين اين دو مطلب فرق است ؛ يکي آنکه وجود نظم مثلاً در ذهن باشد و موجود خارجي به آن متصف گردد ، ديگر آنکه نظم در خارج به عين وجود منظوم و منتظم موجود باشد ، نه جداي از آن ها تا حکم جداگانه بپذيرد و هم چنين مفهوم امکان ، حدوث و ... .

آنچه قبل از بررسي نهايي پيرامون مفهوم نظم به دست مي آيد و براي اوّلين بار در اذهان ظهور مي کند ، اين است که نظم امري قياسي و نسبي است ؛ يعني از سنجش