افکار و گفتار آنها نيز نظير هم خواهد بود ) . به تحقيق ما آيات خود را براي مردم سالم و پاک از آلودگيِ جاهليت و عناد بيان نموديم و آنان مي فهمند و يقين حاصل مي کنند و ايمان مي آورند .

غرض از بيان اين مطلب آن است که غالب شبهات منکران توحيد يا وحي و نبوت و معاد ، همان است که در طول تاريخ بازگو شده و در درجه اوّل ، انبياي الهي پاسخ معقول آن ها را ارايه کرده اند . آنگاه شاگردان انبيا ، يعني حکما و متکلمان ديني ، همان معارف را تبيين و شرح نموده اند ؛ گرچه اشکال در هر عصري به اَشکال و سبک هاي خاصي ظهور مي کند و پاسخ آن نيز در هر دوره اي با بيان مخصوص و مناسب تجلّي مي يابد و در طي اعصار و قرون ، گروهي که حق محور بوده و در طيّ طريق حقيقت خواهي قصور يا تقصير نورزيده اند ، به آن رسيده و به محتواي آن باور دارند و عدّه اي که خود محور بوده و در پيمودن راه حقيقت خواهي ، به وَني و وَهن و اِدهان و ايهان مبتلا شده يا مي شوند ، از نيل به آن باز مانده و يا اگر آن را ادراک نمايند و مشکل علمي آن ها حل شود ، مُعضِل عملي آن ها مانع از ايمان آوردن مي شود ؛ چنان که فرعون و درباريان وي ، پس از فهميدن اعجاز موسى عليه السلام از ايمان به او ابا کردند ؛ ( و جَحَدوا بها و استيقنتها انفسهم ظلماً و علواً )[1]و ( لقد علمت ما انزل هولاء الاّ ربُّ السموات و الارض ) .[2]

بر اين اساس ، بايد برخي مغالطه هاي بالعَرَض ، نظير رَمي به کهنه گويي ، يا تکرار سخنان پيشينيان ، يا عدم کارايي چنين دليل يا پاسخ و مانند آن آگاه بود ، و بر اثر تشابه قلوب و تماثل شبهات و تناظر اشکالات ، همان جواب رصين و وزين و کارآمد وحي را که به زبان حکيمان متأله تبيين و تشريح شده ، با عبارت آشنا و قلم