نتيجه آن درست است ؛ ليکن چون يکي از دو مقدّمه يا هر دو فاقد پيوند با مطلوب بوده و يکي از آنها يا هر دو ، فاقد عنصر محوري هدف است ، نتيجه اي که از قياس به دست مي آيد ، در عين صحت مطلوب نيست ؛ يعني هدفي که مستدِّل ، براي وصول به آن برهان اقامه کرده ، غير از نتيجه اي است که از قياس ارايه شده به دست آمده است .

فرق بين نتيجه و مطلوب ، بعد از احراز وحدت آن دو در اين است که آنچه از برهان حاصل مي شود ، قبل از ترتيب قياس و سير منطقي « مطلوب » ناميده مي شود و بعد از تماميّت نصاب قياس و وصول به آن ، نتيجه خواهد بود و اگر اتحاد آن دو احراز نشود ، نتيجه غير از مطلوب است ، بنابراين ، بعد از تماميت قياس ، لازم است نتيجه با مطلوب تطبيق شود و براي آنکه از احتمال عدم تطابق آن دو مصون باشيم ، لازم است متن قياس به طور دقيق رعايت شود تا هر کدام از دو مقدّمه ، واجد برخي عناصر محوري مطلوب باشند .

برهان اگر به صورت قياس استثنايي ارايه شود ، لازم است تلازم مقدم و تالي در شرطيّه متصله و تنافي آن ها در منفصله اثبات گردد و بطلان تالي کاملاً مدلّل شود و اشتمال هر کدام از شرطيّه و حمليّه بر عنصر محوري مطلوب ، احراز شود تا نتيجه به دست آمده ، عين همان مطلوب باشد و همان طور که اشاره شد ، اختلال برخي براهين ، در فقدان بعضي شروطِ ياد شده است .

دوم . تشابه قلوب و تماثل شبهات

موجود يعني چيزي که از هستي بهره اي دارد ، دو قسم است : مادي و مجرّد . البته براي تجرّد مراتبي است که هر کدام از موجود مثالي ، عقلي و الهي ، خود مصداق آن هستند . حقيقت شناخت مجرد است و هرگز علم و نيز وجود ذهني ، مادّي نخواهد