عدم را داشته و در نتيجه تساوي نسبت نداشته باشد و جمع بين تساوي و عدم تساوي چيزي جز جمع بين نقيضين نيست و اجتماع نقيضين محال است .

پس هر ممکن الوجود براي موجود شدن يا معدوم شدن ، نيازمند مرجّح است ؛ مرجّحي که طرف وجود را موجِب شود علّت هستي ، و مرجّحي که طرف عدم را براي شئ ترجيح دهد ، علت نيستي و عدم خوانده مي شود . البته در احکام عليت اين حقيقت ثابت مي شود که علّت طرف عدم ، عدم علّت طرف وجود است ، نه آنکه براي عدم علت حقيقي وجود داشته باشد .

نتيجه گفتار فوق اين است که هر امر ممکن به « غير » محتاج است و تا هنگامي که « غير » احتياج او را مرتفع نکند ، موجود نمي شود ؛ بر اين اساس ، هر گاه يک ماهيت ممکن در خارج موجود باشد ، غيري که احتياج او را بر طرف ساخته و ترجّح طرف هستي و وجود را براي آن فراهم مي آورد ، موجود است .

چنان که پيش تر اشاره شد ، استدلال فوق را مي توان از خطبه 186 نهج البلاغه استفاده کرد ؛ در فرازي از آن خطبه آمده است : « کل معروف بنفسه مصنوع و کل قائم في سواه معلول » ؛ هر امري که به نفس ذات خود شناخته شود ، مصنوع است و هر امري که به غير خود قائم باشد ، معلول است .

چيزي که به نفس ذات خود در ظرف ذهن انسان قرار مي گيرد ، به بياني که گذشت ، واقعيت و هستي نمي تواند عين ذات آن باشد ، در نتيجه واقعيت و وجود آن ، صنع و پرداخته غير اوست ؛ البته هر چه در هستي خود به غير قائم باشد ، معلول است .

بايد توجه داشت ، آن « غير » که ممکن به آن وابسته بوده و احتياج ممکن را برطرف مي سازد ، هرگز نمي تواند ممکن باشد ، زيرا ممکن نسبت به وجود و عدم تساوي دارد و امري که خود نسبت به وجود و عدم تساوي دارد ، شيء ديگري را که