شک ناپذير بودن توحيد و برهان پذير نبودن شرک

اما آن بخش از آيات قرآن که وجود خداوند را مسلّم و شک ناپذير دانسته است : ( أفي الله شک )[1]يا حتى از برهان ناپذير بودن شرک خبر داده : ( من يدع مع الله إلهاً أخر لا برهان له به )[2]، در مقام افاده اين معنا نيست که راه مفهوم و شناخت حصولي براي دريافت و ادراک هستي الهي بسته بوده و با شناخت حصولي از ضرورت صدق هستي خداوند نمي توان با خبر شد و هستي او را تنها به عنوان يک اصل مسلّم - نظير مسلّمات جدلي - بايد قبول کرد ؛ به عبارت ديگر ، اين دسته آيات ، هرگز اين معنا را افاده نمي کند که خداوند غايبي است که مفهوم را به آن راهي نيست ، بلکه :

يکم . شک ناپذير بودن خداوند در اين آيات مي تواند به دلايلي مستند باشد که در اثبات مبدأ و توحيد يا نفي شرک و بت پرستي آمده است ؛ مانند اين که ( أفي الله شک فاطر السموات و الأرض ) ؛ آيا در خداوند شک مي کنيد ، او که فاطر و آفريننده آسمان ها و زمين است ؛ يعني با وجود آسمان ها و زمين و دلالت آن ها بر ضرورت فاطر و آفريننده ، مجالي براي ترديد و شک در خداوند باقي نمي ماند .

علي عليه السلام در نهج البلاغه از کسي که بر خلق نظر کرده و باز هم در فاطر و آفريننده آن ها شک مي نمايد ، در شگفت مانده و مي فرمايد : « عجبت لمن شک في الله و هو يَرَي خلقَ الله »[3]؛ يعني در شگفتم از کسي که در خداوند شک مي کند ؛ حال آن که خلق او را مي بيند .

دوم . اگر آيات مزبور به آن دلايل مستند نباشد ، هرگز بر بي اعتبار بودن دانش