ادعيه به اقتباس از سوره توحيد و آياتي همانند ( هو الأوّل و الأخر و الظاهر و الباطن )[1]يا ( هو معکم أينما کنتم )[2]آمده است ، منبع جوشان و چشمه بي پاياني از معرفت را فراهم آورده که بخشي از آن در طي تاريخ اسلام در عرفان نظري و عملي سالکان و صاحبان تدقيق و تحقيق ، در قالب نظم و نثر تدوين و تنظيم شده و ادب و فرهنگ غني اسلامي را بارور نموده است .

اگر در اين فرهنگ به مفاد تعاليم ياد شده ، ذات احديت در پرده عمي ، غيب همه غيوب است ، به گونه اي که « لا يدرکه بعد الهمم و لا يناله غوص الفطن »[3]، اولين تجلي ذاتي او علم و آگاهي است و اولين ظهور فعلي و عيني او در جهان خارج ، عقل کلي است ، به گونه اي که اعيان ثابته موجودات در حضرت علميه به علم ذاتي حق آشکار مي شوند و اعيان خارجي اشيا در عالم اعيان به افاضه عقل ظاهر مي گردند ؛ « أوّل ما خلق الله العقل »[4]، و اگر در قوس نزول ، فيض الهي از علم و عقل گذر کرده تا به طبيعت و مُلک جهان واصل مي شود ، در قوس صعود نيز جز با استعانت از عقل و علم ، نمي توان به بارگاه قدس الهي راه يافت ، چنان که « [ العقل ] ما عبد به الرحمن و اکتسب به الجنان »[5]، عقل همان است که خداوند به آن عبادت شده و بهشت به آن کسب مي شود .

همان گونه که اشاره شد ، اگر در اين فرهنگ همگون و هماهنگ در لسان سرمستان وصال ، از تحقير عقل و مانند آن سخني به ميان مي آيد ، به معناي نفي