و چنانكه خود آن جناب فرموده اند , در چندين جاى ديگر اسفاره تعرض همين مطلب شده است , و ما بتفصيل در كتاب عرفان و حكمت متعاليه نقل و بحث نموده ايم . غرض اينكه قلم در طرد معرفت فكرى زدن و خط بطلان به منشورات براهين عقلى كشيدن , و دين الهى و فلسفه آلهى را جداى از هم داشتن و پنداشتن ستمى بس بزرگ است , و در عين حال , تميز بين دو نحوار تزاق لا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم [1] را ندادن سخنى سخت سست است . هيچ گاه بشر نمى تواند از منطق و برهان بى نياز باشد چنانكه از وحى و رسالت و بالاخره اگر عارف بخواهد فرضا يكى از مطالب فلسفى را رد كند , بايد با دليل رد كند و دليل خود فلسفه است . اولياى دين ما عليهم السلام در مقام احتجاج و استدلال , به طريق فكر و نظر اقدام مى فرمودند , چنانكه , احتجاج شيخ اجل طبرسى قدس سره و نيز احتجاج بحار در اين مطلب سند زنده اند . بلكه خود قرآن مجيد حجتى گويا در اين موضوع است , كما لا يخفى على اهله . مبناى پيشرفت عقل و هشدارى بشر به احتجاج و استدلال است كه به سه قسم برهان و خطابه و جدال احسن تقسيم مى شود , چنانكه قرآن كريم بدانها ناطق است كه ادع الى سبيل ربك بالحكمه و الموعظه الحسنه و جاد لهم بالتى هى احسن [2] .

برهان حقيقى و شهود كشفى معاضد يكديگرند .

روش صدر المتالهين در اسفار اين است كه كلمات مستفاد از كشف و شهود