ظل

و چون ذات احديت نور است كه الله نور السموات والارض و صادر اول فروغى از آن و موجودى پديد آمده از آن و در وجود تابع آن كه چون معلول و مخلوق است ضعف نورى پيدا كرد از آن تعبير بظل فرموده است الم تر ربك كيف مدالظل و اين سايه آن نور يعنى صادر نخستين كه عقل مجرد است قلم است .

و چون اين خلق نخستين كه در مرتبه دوم است سايه افكند سايه او لوح شد كه در مرتبه تاليه او است . و تعبير بكليت قلم از اينجهت است كه وجود بحد تعين يافته است چه هر ممكن معجون خاصى است و بارى تعالى وجود خاصى . و از آن قلم بر اين لوح باذن الله اينهمه كثرات پديد آمد

هر دم از اين باغ برى ميرسد *** تازه تر از تازه ترى ميرسد

پس لوح و قلم دو مرتبه از مراتب محيط نورى غير متناهى وجودند .

تبصره : اين فص را بتمامى مرحوم مير در كتاب قبسات ( ص 299 ) آورده است باين عبارت : قال الشريك فى التعليم فى الفصوص انفذالى الاحدية الخ . و بتوفيق خداوند متعال مباحثى در لوح و قلم و مطالب بيشترى در پيرامون اين فص در فص پنجاه و هشتم عنوان مى شود .

أول ما صدر و أول ما خلق

تبصره : آنكه در اين فص گفته است( : اظلت الاحدية فكان قلما) بنابر مشرب اهل تحقيق نا تمام مى نمايد زيرا كه نخستين ظل أحديت قلم نيست بلكه صادر نخستين وجود منبسط است كه از آن تعبير به نفس رحمانى و هباء و عماء و تجلى سارى و نور مرشوش ورق منشور و اصل اصول و هيولاى عوالم غير متناهى و ماده تعينات و اسم اعظم