[1] Ibid., pp. 2-3.

[2] Ibid., p. 59.

[3] استيس در كتاب عرفان و فلسفه، بر آن است كه دليل بيان ناپذيرىِ تجارب عرفانى، آن است كه آن‌ها مفهوم ناپذيرند و علت عجز فاهمه انسان از ادراك اين نوع تجارب، آن است كه قوانين منطق، كه بر قلمرو فهم انسان حاكم است، در تجارب عرفانى كاربرد ندارد. عارف در تجربه خود، تناقض مى‌يابد؛ يعنى چيزى را مشاهده مى‌كند كه ناقض قوانين منطق است و هرگاه بخواهد آن را به زبان آورد، دچار تناقض‌گويى مى‌گردد. به عقيده استيس ريشه گرفتارى زبانى عارف، همين است. او مى‌نويسد:

«عارف گرفتار است؛ چون مانند ديگر مردم، در احوال و آنات غيرعرفانى‌اش، منطقى‌انديش است و موجودى نيست كه فقط در عالم شطح‌آميز وحدت سير كند... او نيز مانند ديگران نفوذ منطق را حس مى‌كند. آن‌گاه كه از عالم وحدت بازمى‌گردد، مى‌خواهد آن‌چه را از حال خويش به ياد دارد، به مدد كلمات با ديگران در ميان گذارد. كلمات به زبانش مى‌آيد؛ ولى از اين كه مى‌بيند دارد تناقض مى‌گويد، حيران و سرگشته مى‌شود و براى خود، اين امر را چنين توجيه مى‌كند كه لابد اشكالى در خود زبان هست. لاجرم معتقد مى‌شود كه تجربه‌اش بيان‌ناپذير است.» (عرفان و فلسفه، ص‌318-308).

در اين سخن، چند نكته قابل ملاحظه است: اوّلاً، بسيارى از عرفا قوانين منطق را حتى در قلمرو مشهودات خود معتبر دانسته‌اند و شهودى را كه با ضوابط انديشه مغاير باشد، وهم و خيال پنداشته‌اند (ر. ك: قيصرى، شرح فصوص‌الحكم،