همزه ، هاء و عين و حاء و غين و خاء

مانند:

(همزه ): يَنْاَوْنَمَنْ امَنَرَسُولٌ اَمينٌ

(هاء): مِنْهُمْاِنْ هُوَقَوْمٍ هادٍ

(عين ): اَنْعَمْتَمِنْ عِلْمٍسَميعٌ عَليمٌ

(حاء): وَانْحَرْمِنْحَكيمٍعَليماً حَكيماً

(غين ): فَسَيُنْغِضُونَيَكُنْ غَنِيّاًاِلهٍ غَيْرِهِ

(خاء): وَالْمُنْخَنِقَةٌمِنْ خَيْرٍقَوْمٌ خَصِمُونَ

ادغام

نـون سـاكـن و تـنـويـن در شش حرف (يرملون ) ادغام مى شود و اين ادغام در دو حرف (راء و لام )، بدون غُنّه و در چهار حرف بقيّه (يَنْمُو) با غُنّه است .

غُنّه : صوتى است كه از خيشوم (فضاى بينى ) خارج مى شود.

دو حـرف ((مـيـم )) و ((نـون )) داراى ايـن حالت هستند، بويژه چنانچه مشدّد باشند و نيز در هنگام ادغامِ با غُنّه و اخفاى اين دو حرف ، غُنّه به ميزان دو حركت ادامه دارد، مانند:

(راء): مَنْ رَحِمَغَفُورٌ رَحيمٌ

(لام ): مِنْ لَدُنْرِزْقاً لَكُمْ

(ميم ): مَنْ مَعِىَفَتْحاً مُبيناً

(نون ): اِنْ نَشَاْحِطَّةٌ نَغْفِرْ

(واو): مِنْ وَلَدٍاُمَّةً واحِدَةً

(ياء): مَنْ يَقُولُيَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ

يـادسـپـارى : در كلمات (قِنْوان ـ صِنْوان ـ دُنْيا ـ بُنْيان ) به سبب آنكه نون ساكن و

O تمرين :

فى لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ ـ كُلُّ اَمْرٍ حَكيمٍ ـ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ ـ وَ اِنْ يَرَوْا ـ فى شَكٍّ يَلْعَبُونَ ـ عَذابٌ اَليمٌ ـ فـَوَيـْلٌ يـَوْمـَئِذٍ لِلْمـُكـَذِّبـينَ ـ وَلكِنْ لا ـ فَقالُوا اَبَشَراً مِنّا واحِداً نَتَّبِعْهُ اِنّا اِذاً لَفى ضَلالٍ وَ سُعُرٍ

اقلاب يا قلب

در ايـنـجـا مراد تبديل نون ساكن و تنوين به حرف ((ميم ساكن )) است و آن هم در صورتى است كه نون ساكن و تنوين پيش از حرف ((باء)) واقع گردند، با توجّه به اين نكته كه ميم ساكن ايجاد شده ، در نزد باء ((اخفاء)) مى شود كه باغُنّه همراه است ، مانند:

اَنْبِئْهُمْ ـ سَميعاً بَصيراً ـ مِنْ بَعْدِهِمْ ـ واقِعٌ بِهِمْ

O تمرين :

حِكْمَةٌ بالِغَةٌ ـ مُنْبَثًّا ـ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ ـ فَانْبَجَسَتْ ـ اَمَدًا بَعيداً ـ مِنْ بَعْدِهِمْ ـ مَشّآءٍ بِنَميمٍ ـ اَنْ بُورِكَ ـ سَميعٌ بَصيرٌ ـ فَانْبِذْ ـ مِنْ بُطُونِ ـ بَصيرٌ بِالْعِبادِ ـ مِنْ بَقْلِها ـ مَنْ بَعَثَنا

اخفـا

اخـفـا بـه مـعـنـاى ((پـوشـانـدن ))، حالتى است ميان اظهار و ادغام ، همراه با غُنّه بگونه اى كه تشديد ايجاد نشود.

نون ساكن و تنوين در نزد پانزده حرف باقيمانده ((اخفا)) مى شوند.

در هنگام شروع اخفا بدون اينكه زبان به محلّ اداى نون برسد، حرف بعدى به محلّ تلفّظ خود نزديك شده ، در اين حال ، صوت بصورت غُنّه دو حركت ، ادامه پيدا كرده و آن گاه حرف مابقى به سهولت و آسانى تلفّظ مى گردد.

لازم بـه يـادسـپـارى اسـت كـه كـيفيت اخفا بستگى به نوع حرف مابقى دارد، بدين معنا كه اگر حـرف مـابـقـى از حـروف اسـتـعـلا بـاشـد، اخـفـاى نون ساكن و تنوين ، درشت و پرحجم بوده و چنانچه از حروف استفال باشد، اخفا رقيق و نازك خواهد بود.

از مـطـالب فـوق ، روشـن مى شود كه اخفاى نون ساكن و تنوين در نزد هر يك از اين حروف با ديگرى تفاوت دارد و چه بسا فردى اخفا در نزد حرفى را صحيح انجام دهد، ولى در نزدِ حرف ديگر نتواند بخوبى اخفا نمايد. بنابراين ، بايد تمامى موارد حروف پانزده گانه ، تمرين شود.

(ت ): اَنْتُمْمَنْ تابَجَنّاتٍ تَجْرى

(ث ): وَالاُْنْثى اَنْ ثَبَّتْناكَخَيْرٌ ثَواباً

(ج ): اَنْجَيْتَنااِنْ جَعَلَخَلْقٍ جَديدٍ

(د): عِنْدَهُمْمِنْ دُونِهِكَاْساً دِهاقاً

(ذ): فَاَنْذَرْتُكُمْمِنْ ذَهَبٍفى يَوْمٍ ذى مَسْغَبَةٍ

(ز): اَنْزَلَفَاِنْ زَلَلْتُمْنَفْساً زَكِيَّةً

(س ): فَاَنْسيهُمْوَ لَئِنْ سَاَلْتَهُمْفَوْجٌ سَاءَلَهُمْ

(ش ): يَنْشُرْاِنْ شآءَرُكْنٍ شَديدٍ

(ص ): فَانْصُرْناوَ لَمَنْ صَبَرَقَوْماً صالِحينَ

(ض ): مَنْضُودٍمَنْ ضَلَّعَذاباً ضِعْفاً

(ط): قِنْطاراًاِنْ طَلَّقَكُنَّكَلِمَةٍ طَيِّبَةٍ

(ظ): يَنْظُرُونَمِنْ ظَهيرٍقَوْمٍ ظَلَمُوا

(ف ): اَنْفُسَهُمْكُنْ فَيَكُونُخالِداً فيها

(ق ): تَنْقِمُونَمِنْ قَبْلُسَميعٌ قَريبٌ

(ك ): اَلْمُنْكَرِمَنْ كانَعُلُوّاً كَبيراً

احكام ميم ساكن

ميم ساكن نزد حروف الفبا سه حالت پيدا مى كند: ((ادغام ، اخفا، اظهار)).

ادغام

مـيـم ساكن در حرف ((ميم )) بعد از خود ادغام مى شود (ادغام متماثلين بوده و با غُنّه همراه است )، مانند:

وَ هُمْ مُهْتَدُونَ (وَ هُمُّهْتَدُونَ) ـ كَمْ مِنْ (كَمِّنْ)

اخفـا

ميم ساكن قبل از حرف ((باء)) اخفا مى گردد.