بارى , اگر گفتيم قدرتى كه در اتيان واجب شرط است قدرت عقلى است , عقل مكلف را معذور نمى داند , جز در جايى كه وى مطلقا قادر نباشد چه قبل و چه حين زمان واجب . اما اگر گفتيم قدرت معتبر در متعلق تكليف قدرت شرعيه است , بايد ببينيم كه اين قدرت تا چه اندازه در لسان دليل سعه و ضيق دارد , آنگاهبه همان مقدار سعه و ضيق در پى آن برويم .

اگر در لسان دليل قدرت ذكر شد , اين قدرت شرعيه است . اما اگر مطلق قدرت بود , بدون آنكه تخصيص بزند , به زمانى دون زمانى يا بدون وجود قيدى و فقدقيدى و خلاصه آنكه در لسان دليل مطلق قدرت معتبر بود , به طور مطلق اين حالت مثل قدرت عقلى و عين آن مى شود . و همان طور كه در باب قدرت عقلى چنانچه قبل از زمان واجب حفظ قدرت نكرده باشم يا تحصيل قدرت نكرده باشم , عقل مرا معذور نمى دارد . اين چنين قدرت شرعيه , با اين سعه نيز , مثل قدرت عقلى مى شود . اما اگر قدرت محصور باشد به زمان واجب , در اينجا هيچ دليلى بر وجوبمقدمات وجوديه قبل از زمان واجب نداريم , چون دخالت در ملاك دارد , و اگر آن را قبلا بياوريم , بدون ملاك امرى را اتيان كرده ايم .

در اينجا به مناسبت به بعضى از فروع فقهيه اشاره مى كنيم كه بزرگان فرموده اند اتيان آنها واجب است و بايد ايجاد شود , در حالى كه زمان واجب نيامده است . مثلا , در باب وضو فقها گفته اند : اگر من يقين دارم تا چند ساعت ديگر تحصيل آب