اين‌كه سه پيشواى بزرگ شيعه در سامرا و مركز حكومت عباسى تحت نظارت سلطنت قرار مى‌گيرند و در جوانى به شهادت مى‌رسند، بيان‌گر شدت اختناق و فشار آن دوران است. فشارها و محدوديت‌هاى زمان امام عسگرى (عليه السلام) به دو علت بيش‌تر بود:

‌ 1. در اين زمان شيعه قدرت عظيم عراق شده بود و همه مى‌دانستند اين گروه حكومت هيچ‌يك از عباسيان را مشروع نمى‌داند و معتقد است امامت الهى در فرزندان على (عليه السلام) باقى است و امام حسن عسگرى (عليه السلام) نيز شخصيت ممتاز اين خانواده بود; بدين‌سبب، بيش از همه زير نظر مأموران حكومت قرار داشت. [1]

‌ 2. براساس روايات و اخبار متواتر، خاندان عباسى و پيروان آنان، مى‌دانستند مهدى‌موعود (عليه السلام) كه همه حكومت‌هاى خودكامه را از ميان مى‌برد، از نسل آن حضرت (عليه السلام) است; بدين‌سبب، پيوسته مراقب حضرت (عليه السلام) بودند تا فرزندش را به‌چنگ آورند و نابود سازند. حكومت عباسى كه از نفوذ و موقعيت مهم اجتماعى امام در نگرانى به‌سر مى‌برد، حضرت (عليه السلام) را مجبور كرده بود هر هفته روزهاى دوشنبه و پنجشنبه در دربار حاضر شود. [2]

‌ فعاليت‌هاى امام عسگرى (عليه السلام) ، در جهت حفظ اسلام و مبارزه با انديشه‌هاى انحرافى، در ابعاد زير قابل بررسى است:

‌ 1. كوشش‌هاى علمى; حضرت با آن‌كه بيش‌تر اوقات محبوس بود و در زمان اندك آزادى نيز در اختناق شديد به‌سر مى‌برد با تربيت بيش از 100 شاگرد [3] كه هر يك در نشر اسلام و رفع شبهات دشمنان نقشى مؤثر داشتند به حراست از مرزهاى فرهنگى مسلمانان پرداخت. افزون بر اين، امام (عليه السلام) با شيوه‌اى مناسب، فيلسوف بزرگ اسحاق كندى را كه درباره تناقض‌هاى قرآن كتابى در دست تأليف داشت، به راه راست هدايت كرد. [4]

‌ 2. ايجاد شبكه ارتباطى; امام (عليه السلام) از طريق تعيين نمايندگان و ارسال پيك‌ها و پيام‌ها با شيعيان مناطق مختلف ارتباط داشت.