وجود دارد، معمولا قدرت و توانايى، عزت و بزرگى در يك خانواده از چند نسل تجاوز نمى كند به طورى كه نسل سوم و چهارم به همان نقطه شروع فعاليت بزرگ اين خانواده بر مى گردد.

گاهى يك فرد سخت كوش كه دست پرورده رنج ها و دشوارى ها است، بر اثر اراده آهنين و عزم آبديده، كارخانه اى را تأسيس مى كند و يا رياست و دولتى را پايه گذارى مى كند اين اراده و خواست در نسل هاهى دوم و سوم به صورت تصعيد يافته باقى مى ماند ولى به تدريج به صورت كم رنگ فعاليت مى كند. هنگامى كه رفاه و عزت به حد اعلا رسد، سعى و سخت كوشى جاى خود را به بطالت و تن پرورى و عيش و عشرت مى دهد، خوراك و غذا و لباس و فرش و نحوه زندگى كاملا دگرگون مى گردد، تحمل هر نوع رنج را از دست مى دهند به طورى كه در برابر تند باد حوادث بسان بيد مى لرزند، اين جاست كه قوس نزولى آنان آغاز مى گردد و كم كم ستاره اقبال آنان به افول و خاموشى مى گرايد.

سلسله هايى كه در ايران بعد از اسلام سلطنت و حكومت كرده اند، نمونه واضح اين نوع تاريخ ادوارى است، همت و سخت كوشى «شاه اسماعيل» سرسلسله صفويان كجا؟ راحت طلبى و رفاه خواهى «سلطان حسين» كجا؟

اينجاست كه محققان مى گويند: تاريخ، يك حركت دوره اى دارد يعنى ترقى ها و انحطاط ها براى خود دوره و مقطع خاصى دارد. از نقطه اى شروع مى شود و بار ديگر در برابر همان نقطه قرار مى گيرد.

و در برخى از آيات به اين نوع از حركت تاريخ اشاراتى شده است آن جا كه خداوند دستور مى دهد درباره زندگى هاى پيشينيان بحث و بررسى كنيم و سرانجام زندگى آنان را كه پس از عزت به ذلّت رسيده اند در نظر بگيريم چنان كه مى فرمايد: