تاكنون معناى لغوى و اصطلاحى ارتداد، اقسام مرتد و حكم هر كدام و آياتى چند از قرآن كريم در اين مورد بيان شد. امّا آيا مى توان با توجه همين اطلاعات، فردى را كه تا ديروز مسلمان خوانده مى شد و امروز غير مسلمان ناميده مى شود، مرتد ناميد و در دم جان او را ستاند و خونش را حلال شمرد؟

آن چه در اين بحث مهم است توجه به ماهيّت ارتداد است، و اين كه شرايط و خصوصيات يك فرد مرتد چيست؟ آيا هر فرد مسلمانى كه پس از بلوغ و رشد فكريش، در اعتقادات و اصول دين خود دچار ترديد و سؤال شود، و در آن چه تاكنون از پدر و مادر و اطرافيان و محيط پيرامون خود شنيده است، دچار ترديد گرديد و در مقابل آن ها علامت سؤالى گذاشت تا به آن ها عالمانه و محققانه بنگرد و اعتقاد پيدا كند، چنين فردى مرتد است؟ مگر تحقيق و بازنگرى در عقايد تقليدى گذشته جرم است كه مجازاتى در پى داشته باشد؟ و مگر پيدايش سؤال در ذهن كسى، عملى اختيارى است كه متعلّق تكليف شرعى قرار گيرد و مكلّقى به خاطر سؤال داشتن، مورد عقوبت قرار گيرد؟

اكنون بايد به اين مسأله مهم توجه شود كه آيا ماهيت ارتداد، ماهيتى سلبى و از نوع «عدم اعتقاد» است، يا خير، داراى ماهيتى ايجابى و از نوع «انكار» و ردّ است؟

اگر ارتداد ماهيتى سلبى داشته باشد، لا جرم بايد كسى كه در مقام تحقيق و مطالعه است و هنوز به اعتقاد قاطعى در زمينه ى اصول عقايد دست نيافته است، و