مى افتاد كه از اين ضعف استفاده كنند.

با در نظر گرفتن نكات فوق، به خوبى روشن مى شود كه چرا امام صبر را بر قيام ترجيح داد و چگونه با صبر و تحمّل و تدبير و دورانديشى، جامعه اسلامى را از خطرهاى بزرگ نجات داد و اگر علاقه به اتحاد مسلمانان نداشت و از عواقب وخيم اختلاف و دو دستگى نمى ترسيد، هرگز اجازه نمى داد رهبرى مسلمانان از دست اوصيا و خلفاى راستين پيامبر خارج شود و به دست ديگران افتد.

فعاليت هاى امام در دوره خلفا

مهم ترين فعاليت هاى على(عليه السلام) را در دوره خلفا ـ كه از صحنه حكومت به دور مانده بود ـ مى توان در يك جمع بندى، به سه نوع تقسيم كرد:

1. فعاليت هاى شخصى،

2. فعاليت هاى علمى و حل مشكلات قضائى و فقهى امّت،

3. همكارى و مشاوره با خلفا در امور سياسى و نظامى.

اينك هر كدام را قدرى توضيح مى دهيم:

الف. فعاليت هاى شخصى

1. عبادت و نيايش در پيشگاه خدا

على(عليه السلام) عابدترين مردم بود[1]، و از نظر كثرت عبادات پس از پيامبر ـ كسى به پاى او نمى رسيد. عبادت او از سر شوق، و برخاسته از معرفت الهى، و همراه با حضور قلب، و مناجاتش لبريز از سوز و گداز بود. امام سجاد(عليه السلام) كه خود زينت عبادت كنندگان و عابدترينِ مردم زمان خود بود، درباره ميزان عبادت جدش، با اظهار شگفت مى فرمود: چه كسى طاقت آن همه عبادت على را دارد؟ (2) از امام سجاد(عليه السلام)پرسيدند: عبادت تو در برابر عبادت جدت چه قدر و چگونه است؟